ނިފާޤުކަމަށް ބިރުވެތިވުން ޞަޙާބީބޭކަލުންނާއި އޭގެ ފަހުން އައި ޞާލިޙްބޭކަލުން ނިފާޤުކަމަށް ނުހަނު ބިރުވެތިވިއެވެ. އެގޮތުން އަބުއްދަރްދާއު (رضي الله عنه) އެކަލޭގެފާނުގެ ނަމާދުގައި އައްތަޙިއްޔާތަށް ފަހުގައި ނިފާޤުކަމުން ރައްކާތެރިކޮށްދެއްވުމަށް އެދި ﷲގެ ހަޟްރަތުގައި ދުޢާކުރައްވައެވެ.
ދީނުގައި ނިފާޤުވުން މިފަދަ ނިފާޤުކަން ދެ ބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ. އަޞްލީ ނިފާޤުކަން (ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އިސްލާމްނުވެ މުސްލިމަކު ކަމުގައި ދެއްކުމާއި ) އިސްލާމްވުމަށްފަހު މުރުތައްދުވެ އެއަށްފަހު މުސްލިމެއްކަމުގައި ދެއްކުން. މިތަނުގައި އަޞްލީ ނިފާޤޭ ބުނެވޭ ބުނެވުމުގެ
2. ޢަމަލުގައި ނިފާޤުވުން (ކުޑަ ނިފާޤުކަން) އެއީ ދީނުގައި ރައްކާތެރިވާންޖެހޭ ކަންކަން ސިއްރުގައި ދޫކުރުމެވެ. އަދި ބޭރުފުށުން އެކަންކަން ކުރާ ކަމުގައި ދެއްކުމެވެ. ނަމަވެސް އެއީ އޭނާގެ ހިތުގައި އީމާންކަމާއި ޞައްޙަ ޢަޤީދާވާ ޙާލުގައެވެ.
ޞާލިޙު ހެޔޮޢަމަލަކީ ސުވަރުގެ ވަނުމުގެ ސަބަބެވެ. ޞާލިޙު ހެޔޮޢަމަލަކީ ސުވަރުގެ ވަދުމުގެ ސަބަބެވެ. ދަލީލަކީ ﷲގެ ވަޙީ ބަސްފުޅެވެ. وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿الزخرف: ٧٢﴾ މާނައީ:
މީސްތަކުންގެ މުދާ ބާޠިލްގޮތުގައި ކެއުން. މީސްތަކުންގެ މުދާ ބާޠިލްގޮތުގައި ކެއުމަކީ ބޮޑެތި ފާފަތަކުގެ ތެރެއިން ފާފައެކެވެ. އަދި އެފާފައެއް ކުރުމުން ނަރަކަޔަށް ދާންޖެހޭނެ ކަން ބަޔާން ކުރެވިފައިވާ ފާފައެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. (يَا
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على حبيبنا محمد و آله و صحبه أحمعين و بعد: ޢައްލާމާ އިބުނު އަލްޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “އިމާމުގެ ފަހަތުގައި ތިބޭ
ނިފާޤުގެ ވައްތަރުތައް ނިފާޤްކަން ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ. އެއީ ބޮޑު ނިފާޤުކަމާއި ކުޑަ ނިފާޤުކަމެވެ. އިބުން ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ” އަދި ނިފާޤުކަމަކީ ކުފުރު ފަދައިން ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވާ އެއްޗެކެވެ. އެއީ ދީނުން ބޭރުވާ ނިފާޤުކަމާއި
ރިބާ ކެއުން: ރިބާއަކީ އެފާފައެއްގެ ސަބަބުން މީހާ ގެއްލެނިވި އަދި ހަލާކުކުރަނިވި ފާފައެކެވެ. ރިބާކެއުމަކީ ޙަރާމް ކަމެއްކަން އެނގިހުރެ އެކާމީހުންނާއި ބެހޭގޮތުން ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. (…وَمَنْ عَادَ فَأُولَـٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ
ނިފާޤުގެ ތަޢުރީފް ޢަރަބިބަހުގައި ނިފާޤް ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު (نفق) މިބަހުން ޞައްޙަ ދެ އަޞްލެއް (މާނައެއް) ޢަރަބި ބަހުގައި ނެގެއެވެ. އެއިން ދަލީލުކޮށްދޭ އެއް މާނައަކީ އެއްޗެއް މެދުކެނޑި އަދި ފިލައި ދިޔުމަށެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: (ليبوكم أيكم أحسن عملا) ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރަނީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އިސްވެދިޔަ ބާބުގައި އަލި އަޅުވާލެވިފައިވަނީ މަރާއި ދިރުމުގެ މައްޗަށެވެ. ﷲތަޢާލާ މަރާއި ދިރުން
4.ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ގެ މައްޗަށް ދޮގު ހެދުން: އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. (من كذَبَ عليَّ متعمِّدًا فلْيتبوأْ مقعدَه من النار)1 މާނައީ: “ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على حبيبنا محمد و آله و صحبه أحمعين و بعد: ޢައްލާމާ އިބުނު އަލްޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “އިމާމު ރުކޫޢުގައި ވަނިކޮށް،
މުއައްލިފުގެ މުޤައްދިމާ الحمد لله رب العالمين. والصلاة والسلام على نبينا محمد. وعلى آله وصحبه أجمعين أما بعد: ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ނިފާޤްކަމަކީ ބޮޑުވެގެންވާ ބަލިމަޑުކަމެކެވެ. ނުރައްކާތެރި މަގުއޮޅުމެކެވެ. ފެތުރިފައިވާ
ސުވަރުގެއާއި ނަރަކައާއި ދެމެދު މަރު ޛަބަޙަކުރެއްވުން. އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. “….. وَيَبْقَى أَهْلُ النَّارِ فَيُطْرَحُ مِنْهُمْ فِيهَا فَوْجٌ ، ثُمَّ يُقَالُ
އަދި އެކަލާނގެ ވަނީ ޢަދުލުވެރިކަމާއި އަދި ޙައްޤަށް ހުކުމް ނުކުރާ މީހުން ނަރަކަޔަށް ދާންޖެހޭނެކަން އަންގަވާފައެވެ.
(ކުށު ސަޖިދަ ޖަހަން ޖެހޭ ތިންވަނަ ސަބަބު: ޝައްކުވުން.) ޝެެއިޚު ޢައްލާމާ އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ތިންވަނައީ: ޝައްކުވުން. ޝައްކަކީ އެއީ ދެކަމަކުންކުރެ ކޮޅަކުންކުރެ ކޮޅެއް ކުރެވުނުކަމާއި މެދު (ނުވަތަ ވީކަމާމެދު) ޔަޤީންނުވުމެވެ.
ނިފާޤުކަމަށް ބިރުވެތިވުން ޞަޙާބީބޭކަލުންނާއި އޭގެ ފަހުން އައި ޞާލިޙްބޭކަލުން ނިފާޤުކަމަށް ނުހަނު ބިރުވެތިވިއެވެ. އެގޮތުން އަބުއްދަރްދާއު (رضي الله عنه) އެކަލޭގެފާނުގެ ނަމާދުގައި އައްތަޙިއްޔާތަށް ފަހުގައި ނިފާޤުކަމުން ރައްކާތެރިކޮށްދެއްވުމަށް އެދި ﷲގެ ހަޟްރަތުގައި ދުޢާކުރައްވައެވެ.
ދީނުގައި ނިފާޤުވުން މިފަދަ ނިފާޤުކަން ދެ ބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ. އަޞްލީ ނިފާޤުކަން (ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އިސްލާމްނުވެ މުސްލިމަކު ކަމުގައި ދެއްކުމާއި ) އިސްލާމްވުމަށްފަހު މުރުތައްދުވެ އެއަށްފަހު މުސްލިމެއްކަމުގައި ދެއްކުން. މިތަނުގައި އަޞްލީ ނިފާޤޭ ބުނެވޭ ބުނެވުމުގެ
2. ޢަމަލުގައި ނިފާޤުވުން (ކުޑަ ނިފާޤުކަން) އެއީ ދީނުގައި ރައްކާތެރިވާންޖެހޭ ކަންކަން ސިއްރުގައި ދޫކުރުމެވެ. އަދި ބޭރުފުށުން އެކަންކަން ކުރާ ކަމުގައި ދެއްކުމެވެ. ނަމަވެސް އެއީ އޭނާގެ ހިތުގައި އީމާންކަމާއި ޞައްޙަ ޢަޤީދާވާ ޙާލުގައެވެ.
ޞާލިޙު ހެޔޮޢަމަލަކީ ސުވަރުގެ ވަނުމުގެ ސަބަބެވެ. ޞާލިޙު ހެޔޮޢަމަލަކީ ސުވަރުގެ ވަދުމުގެ ސަބަބެވެ. ދަލީލަކީ ﷲގެ ވަޙީ ބަސްފުޅެވެ. وَتِلْكَ الْجَنَّةُ الَّتِي أُورِثْتُمُوهَا بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿الزخرف: ٧٢﴾ މާނައީ:
މީސްތަކުންގެ މުދާ ބާޠިލްގޮތުގައި ކެއުން. މީސްތަކުންގެ މުދާ ބާޠިލްގޮތުގައި ކެއުމަކީ ބޮޑެތި ފާފަތަކުގެ ތެރެއިން ފާފައެކެވެ. އަދި އެފާފައެއް ކުރުމުން ނަރަކަޔަށް ދާންޖެހޭނެ ކަން ބަޔާން ކުރެވިފައިވާ ފާފައެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. (يَا
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على حبيبنا محمد و آله و صحبه أحمعين و بعد: ޢައްލާމާ އިބުނު އަލްޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “އިމާމުގެ ފަހަތުގައި ތިބޭ
ނިފާޤުގެ ވައްތަރުތައް ނިފާޤްކަން ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވެއެވެ. އެއީ ބޮޑު ނިފާޤުކަމާއި ކުޑަ ނިފާޤުކަމެވެ. އިބުން ތައިމިއްޔާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ” އަދި ނިފާޤުކަމަކީ ކުފުރު ފަދައިން ދެބަޔަކަށް ބެހިގެންވާ އެއްޗެކެވެ. އެއީ ދީނުން ބޭރުވާ ނިފާޤުކަމާއި
ރިބާ ކެއުން: ރިބާއަކީ އެފާފައެއްގެ ސަބަބުން މީހާ ގެއްލެނިވި އަދި ހަލާކުކުރަނިވި ފާފައެކެވެ. ރިބާކެއުމަކީ ޙަރާމް ކަމެއްކަން އެނގިހުރެ އެކާމީހުންނާއި ބެހޭގޮތުން ﷲ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. (…وَمَنْ عَادَ فَأُولَـٰئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ
ނިފާޤުގެ ތަޢުރީފް ޢަރަބިބަހުގައި ނިފާޤް ބަހުގެ ގޮތުން ބަލާއިރު (نفق) މިބަހުން ޞައްޙަ ދެ އަޞްލެއް (މާނައެއް) ޢަރަބި ބަހުގައި ނެގެއެވެ. އެއިން ދަލީލުކޮށްދޭ އެއް މާނައަކީ އެއްޗެއް މެދުކެނޑި އަދި ފިލައި ދިޔުމަށެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: (ليبوكم أيكم أحسن عملا) ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އެންމެ ހެޔޮ ޢަމަލު ކުރަނީ ކާކުތޯ އިމްތިޙާނު ކުރެއްވުމަށްޓަކައެވެ. އިސްވެދިޔަ ބާބުގައި އަލި އަޅުވާލެވިފައިވަނީ މަރާއި ދިރުމުގެ މައްޗަށެވެ. ﷲތަޢާލާ މަރާއި ދިރުން
4.ރަސޫލު ﷲ صلى الله عليه وسلم ގެ މައްޗަށް ދޮގު ހެދުން: އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. (من كذَبَ عليَّ متعمِّدًا فلْيتبوأْ مقعدَه من النار)1 މާނައީ: “ތިމަން ކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް
الحمد لله رب العالمين. والصلاة و السلام على حبيبنا محمد و آله و صحبه أحمعين و بعد: ޢައްލާމާ އިބުނު އަލްޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “އިމާމު ރުކޫޢުގައި ވަނިކޮށް،
މުއައްލިފުގެ މުޤައްދިމާ الحمد لله رب العالمين. والصلاة والسلام على نبينا محمد. وعلى آله وصحبه أجمعين أما بعد: ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ނިފާޤްކަމަކީ ބޮޑުވެގެންވާ ބަލިމަޑުކަމެކެވެ. ނުރައްކާތެރި މަގުއޮޅުމެކެވެ. ފެތުރިފައިވާ
ސުވަރުގެއާއި ނަރަކައާއި ދެމެދު މަރު ޛަބަޙަކުރެއްވުން. އަބޫ ހުރައިރާ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުގެ އަރިހުން ރިވާވެގެންވާ ޙަދީޘެއްގައި ވެއެވެ. “….. وَيَبْقَى أَهْلُ النَّارِ فَيُطْرَحُ مِنْهُمْ فِيهَا فَوْجٌ ، ثُمَّ يُقَالُ
އަދި އެކަލާނގެ ވަނީ ޢަދުލުވެރިކަމާއި އަދި ޙައްޤަށް ހުކުމް ނުކުރާ މީހުން ނަރަކަޔަށް ދާންޖެހޭނެކަން އަންގަވާފައެވެ.
(ކުށު ސަޖިދަ ޖަހަން ޖެހޭ ތިންވަނަ ސަބަބު: ޝައްކުވުން.) ޝެެއިޚު ޢައްލާމާ އިބުނު ޢުޘައިމީން ރަޙިމަހުﷲ ބަޔާންކުރައްވައެވެ. “ތިންވަނައީ: ޝައްކުވުން. ޝައްކަކީ އެއީ ދެކަމަކުންކުރެ ކޮޅަކުންކުރެ ކޮޅެއް ކުރެވުނުކަމާއި މެދު (ނުވަތަ ވީކަމާމެދު) ޔަޤީންނުވުމެވެ.
