ފަހެ މޫސާ عليه السلام ގެ އަތްޕުޅުން މިޞްރުގެ ޤިބްޠީއެއް މަރުވުމުން އެކަމުގެ ބަދަލު ހިފުމުގެ ގޮތުން ރަށުގެ ބޮޑުން އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަކޮށްލަން ރަވަމުންދާ ކަމުގެ ޚަބަރު ހިފައިގެން އައީވެސް އެންމެ މީހެކެވެ.
އަނެއްކަމަކީ، ހުއްޖިއްޔަތުކަން ސާބިތު ކުރުމައްޓަކައި “ލިޔެ ރައްކާކުރަން މަޖުބޫރުކަމަށް” އެބުނާ ޤަވާޢިދު ނުވަތަ އުޞޫލަކީ އެމީހުން ކޮންތާކުން ގެނައި ޤަވާޢިދެއް ބާވައެވެ؟ އެމީހުން ބުނާގޮތުން ޤުރްއާނުގައި ހުރިހާ ކަމެއްގެ ތަފުސީލު އެބަވެއެވެ. އެކަމަކު
ދިހަ ވަނަ ދަޢުވާ: އެމީހުން ބުނާ ގޮތުގައި ސުންނަތަކީ ޙުއްޖަތެއް ކަމުގައިވާނަމަ ޤުރްއާން ފަދައިން އެ ލިޔެ ރައްކާތެރިކުރުމަށް އަމުރުފުޅު ކުރެއްވީހެވެ. ރައްދު މީގެ ޖަވާބު ދަންނައެވެ. އެއްޗެއް ނުލިޔެ އޮތުމަކީ
كُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِيلًا إِنَّكُم مُّجْرِمُونَ ﴿٤٦﴾ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿٤٧﴾ وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ ﴿٤٨﴾ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿٤٩﴾ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ
ނުވަ ވަނަ ދަޢުވާ: މިދަޢުވާގައި އެމީހުން ބުނާގޮތުން (فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ) މިފަދައިން ޤުރްއާނުގައި އައިސްފައިވާ ހުރިހާ ތަނެއްގައި އެވަނީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުގެ
އަށް ވަނަ ދަޢުވާ: އެމީހުން ބުނާ ގޮތުން ސުންނަތުގައި ޤުރްއާނާ ޚިލާފު އަދި ފުށުއަރާ ޙަދީޘްތައް ވެއެވެ. ރައްދު އެއީ ވެސް ބާޠިލު ދަޢުވާއެކެވެ. އެހެނީ، ޤުރްއާނާ ސުުންނަތަކީ ﷲ
އަދި ޖާބިރު ބުނު ޢަބްދިﷲ رضي الله عنه ރިވާކުރެއްވިއެވެ: “كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُعَلِّمُنَا الاِسْتِخَارَةَ فِي الأُمُورِ كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ
ކޮންމެއަކަސް މަތީގައި ވެސް ބަޔާން ކުރެވުނު ފަދައިން ، ސުންނަތަށް އިންކާރު ކުރާ މީހުންގެ ދަޢުވާއާ ޚިލާފަށް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތް އެކަލޭގެފާނު ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީންނަށް
އަދި ހަމައެފަދައިން، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ކިބައިން އަކުރުން އަކުރަށް ފިލިން ފިއްޔަށް ‘ބައެއް’ ރިވާޔަތްތައް އައިސްފައި ނުވާ ވާހަކަ މަތީގައި އަޅުގަނޑު ބަޔާންކުރި ބީދައިން، ހަމަ އަކުރުން
ރައްދު ފަހެ ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަމިއްލަ ޒާތުފުޅުގެ “ބަސްފުޅެވެ”. އެއީ ސީދާ ޖިބްރީލް عليه السلام އަށް އެއްވެސް އެހެން ފަރާތެއް މެދުވެރި ކުރެއްވުމެއް ނެތި އެކަލާނގެ ކިބައިން ބާވައިލެއްވުނު
އަދި ހަމަ އެފަދައިން، ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ “يسألونك …” ، “އެބައިމީހުން ކަލޭގެފާނު ކުރެން ސުވާލު ކުރެއެވެ…” މިފަދައިން އައިސްފައިވާ ހުރިހާ އާޔަތެއްގައި ދެއްވާފައިވާ ޖަވާބުތަކާއި، “قل يا أيها الكافرون” ،
ހަ ވަނަ ދަޢުވާ: އެއަށްފަހު ދެން އެމީހުން ގެންނަ ދަޢުވާއަކީ، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތުގައި އައިސްފައިވާ އަމުރުފުޅުތަކާއި ނަހީތަކަކީ އެޒަމާނުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ތިއްބެވި ޞަޙާބީންނާ މުޚާތަބުކުރައްވައި
“وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّـهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم مُّعْرِضُونَ” ﴿النور: ٤٨﴾ “އަދި އެއުރެންގެ މެދުގައި حكم ކުރެއްވުމަށް، اللَّه އާއި އެކަލާނގެ رسول ގެ އަރިހަށް
ފަސް ވަނަ ދަޢުވާ: ދެން އެމީހުން ގެންނަ ދަޢުވާއަކީ، ޙުކުމް ކުރުމަކީ ހަމަ އެކަނި ﷲ އަށް ވާ ކަމެއް ކަމަށާއި ޤުރްއާން ފިޔަވައި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ސުންނަތައް
އޭގެ އިތުރުން ސަޢުދު ބުނު ޢުބާދާ رضي الله عنه އާއި ޢަބްދުﷲ ބުނު އަބީ އައުފު رضي الله عنه އާއި ސަމުރަތު ބުނު ޖުންދުބު رضي الله عنه ވެސް
ފަހެ އިސްލާމް ދީނުގެ އެންމެ މުހިއްމު އެއް ރުކުން ކަމުގައިވާ ނަމާދުގެ އަދަދާ މެދެގައިވެސް އެބައިގަނޑުތަކުގެ މެދުގައި ވަނީ ޚިލާފު އުފެދިފައެވެ. އެމީހުންގެ ތެރޭގައި ދުވާލަކު ފަސް ނަމާދު ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް
ފަހެ މޫސާ عليه السلام ގެ އަތްޕުޅުން މިޞްރުގެ ޤިބްޠީއެއް މަރުވުމުން އެކަމުގެ ބަދަލު ހިފުމުގެ ގޮތުން ރަށުގެ ބޮޑުން އެކަލޭގެފާނު އަވަހާރަކޮށްލަން ރަވަމުންދާ ކަމުގެ ޚަބަރު ހިފައިގެން އައީވެސް އެންމެ މީހެކެވެ.
އަނެއްކަމަކީ، ހުއްޖިއްޔަތުކަން ސާބިތު ކުރުމައްޓަކައި “ލިޔެ ރައްކާކުރަން މަޖުބޫރުކަމަށް” އެބުނާ ޤަވާޢިދު ނުވަތަ އުޞޫލަކީ އެމީހުން ކޮންތާކުން ގެނައި ޤަވާޢިދެއް ބާވައެވެ؟ އެމީހުން ބުނާގޮތުން ޤުރްއާނުގައި ހުރިހާ ކަމެއްގެ ތަފުސީލު އެބަވެއެވެ. އެކަމަކު
ދިހަ ވަނަ ދަޢުވާ: އެމީހުން ބުނާ ގޮތުގައި ސުންނަތަކީ ޙުއްޖަތެއް ކަމުގައިވާނަމަ ޤުރްއާން ފަދައިން އެ ލިޔެ ރައްކާތެރިކުރުމަށް އަމުރުފުޅު ކުރެއްވީހެވެ. ރައްދު މީގެ ޖަވާބު ދަންނައެވެ. އެއްޗެއް ނުލިޔެ އޮތުމަކީ
كُلُوا وَتَمَتَّعُوا قَلِيلًا إِنَّكُم مُّجْرِمُونَ ﴿٤٦﴾ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿٤٧﴾ وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ارْكَعُوا لَا يَرْكَعُونَ ﴿٤٨﴾ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِّلْمُكَذِّبِينَ ﴿٤٩﴾ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ
ނުވަ ވަނަ ދަޢުވާ: މިދަޢުވާގައި އެމީހުން ބުނާގޮތުން (فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ) މިފަދައިން ޤުރްއާނުގައި އައިސްފައިވާ ހުރިހާ ތަނެއްގައި އެވަނީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ޙަދީޘްފުޅުތަކުގެ
އަށް ވަނަ ދަޢުވާ: އެމީހުން ބުނާ ގޮތުން ސުންނަތުގައި ޤުރްއާނާ ޚިލާފު އަދި ފުށުއަރާ ޙަދީޘްތައް ވެއެވެ. ރައްދު އެއީ ވެސް ބާޠިލު ދަޢުވާއެކެވެ. އެހެނީ، ޤުރްއާނާ ސުުންނަތަކީ ﷲ
އަދި ޖާބިރު ބުނު ޢަބްދިﷲ رضي الله عنه ރިވާކުރެއްވިއެވެ: “كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يُعَلِّمُنَا الاِسْتِخَارَةَ فِي الأُمُورِ كَمَا يُعَلِّمُنَا السُّورَةَ مِنَ الْقُرْآنِ
ކޮންމެއަކަސް މަތީގައި ވެސް ބަޔާން ކުރެވުނު ފަދައިން ، ސުންނަތަށް އިންކާރު ކުރާ މީހުންގެ ދަޢުވާއާ ޚިލާފަށް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތް އެކަލޭގެފާނު ވަނީ އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީންނަށް
އަދި ހަމައެފަދައިން، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ކިބައިން އަކުރުން އަކުރަށް ފިލިން ފިއްޔަށް ‘ބައެއް’ ރިވާޔަތްތައް އައިސްފައި ނުވާ ވާހަކަ މަތީގައި އަޅުގަނޑު ބަޔާންކުރި ބީދައިން، ހަމަ އަކުރުން
ރައްދު ފަހެ ކީރިތި ޤުރްއާނަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ އަމިއްލަ ޒާތުފުޅުގެ “ބަސްފުޅެވެ”. އެއީ ސީދާ ޖިބްރީލް عليه السلام އަށް އެއްވެސް އެހެން ފަރާތެއް މެދުވެރި ކުރެއްވުމެއް ނެތި އެކަލާނގެ ކިބައިން ބާވައިލެއްވުނު
އަދި ހަމަ އެފަދައިން، ކީރިތި ޤުރްއާނުގައިވާ “يسألونك …” ، “އެބައިމީހުން ކަލޭގެފާނު ކުރެން ސުވާލު ކުރެއެވެ…” މިފަދައިން އައިސްފައިވާ ހުރިހާ އާޔަތެއްގައި ދެއްވާފައިވާ ޖަވާބުތަކާއި، “قل يا أيها الكافرون” ،
ހަ ވަނަ ދަޢުވާ: އެއަށްފަހު ދެން އެމީހުން ގެންނަ ދަޢުވާއަކީ، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތުގައި އައިސްފައިވާ އަމުރުފުޅުތަކާއި ނަހީތަކަކީ އެޒަމާނުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހުގައި ތިއްބެވި ޞަޙާބީންނާ މުޚާތަބުކުރައްވައި
“وَإِذَا دُعُوا إِلَى اللَّـهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُم مُّعْرِضُونَ” ﴿النور: ٤٨﴾ “އަދި އެއުރެންގެ މެދުގައި حكم ކުރެއްވުމަށް، اللَّه އާއި އެކަލާނގެ رسول ގެ އަރިހަށް
ފަސް ވަނަ ދަޢުވާ: ދެން އެމީހުން ގެންނަ ދަޢުވާއަކީ، ޙުކުމް ކުރުމަކީ ހަމަ އެކަނި ﷲ އަށް ވާ ކަމެއް ކަމަށާއި ޤުރްއާން ފިޔަވައި ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ސުންނަތައް
އޭގެ އިތުރުން ސަޢުދު ބުނު ޢުބާދާ رضي الله عنه އާއި ޢަބްދުﷲ ބުނު އަބީ އައުފު رضي الله عنه އާއި ސަމުރަތު ބުނު ޖުންދުބު رضي الله عنه ވެސް
ފަހެ އިސްލާމް ދީނުގެ އެންމެ މުހިއްމު އެއް ރުކުން ކަމުގައިވާ ނަމާދުގެ އަދަދާ މެދެގައިވެސް އެބައިގަނޑުތަކުގެ މެދުގައި ވަނީ ޚިލާފު އުފެދިފައެވެ. އެމީހުންގެ ތެރޭގައި ދުވާލަކު ފަސް ނަމާދު ކުރަން ޖެހޭ ކަމަށް
