މިންވަރަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހަތަރު ކަމަކަށް އީމާންވުން ހިމެނެއެވެ. ފުރަތަމައީ: ވެނިމިފައިވާ ކަންކަމާއި ވާނޭކަންކަމާއި، އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުން ޙާލަތާއި، އެބައިމީހުންގެ ރިޒްޤުތަކާއި، އަޖަލުތަކާއި، ޢަމަލުތައް ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ދެނެވޮޑިގެންވާކަމަށް އީމާންވުމެވެ. އަދި އެނޫންވެސް
އަދި މީގެ އިތުރުންވެސް ޢުމަރު رضي الله عنه ބަޔާން ކުރެއްވި ފަދައިން މީސްތަކުން މަޝްޣޫލު ކުރަނިވި އެތައް ބައިވަރު ހުރަސްތަކެއް އެދަނޑިވަޅުގައި ހުންނާނެ ކަމީ ޝައްކެއް ވެސް އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ.
އެބޭކަލުން މަޝްވަރާ ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވީ އެ ލިޔެ ރައްކާކޮށް ޖަމާ ކުރުމާ މެދުގައެެވެ. އެކަމަށްވެސް އެވަނީ ހުރިހާ ބޭކަލުން އެއްބަސްވެވަޑައިގެން އިޖުމާޢު ވެވަޑައިގެންފައެވެ. ހަމައެކަނި ހުރަހަކަށްވީ އިސްތިޚާރާ ނަމާދަށް ފަހު ޢުމަރު رضي
މީގެ އިތުރުން އެމީހުން ގެންނަ އަނެއް ރިވާޔަތަކީ؛ ޢުމަރުގެފާނު رضي الله عنه ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ނުންނަތް ލިޔުއްވައި ޖަމާކުރައްވަން މަޝްވަރާ ކުރެއްވެމަށް ޞަޙާބީ ބޭކަލުން ޖަމާކުރެއްވި
އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. މަރުވުމަށްފަހު ވާނޭކަމަށް، ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޚަބަރު ދެއްވާފައިވާ އެންމެހާ ކަންކަމަށް އީމާންވުން އެކަމުގައި ހިމެނެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި: ކަށްވަޅުގައި އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމާއި،
އަދި އަބޫ ދާވޫދު رحمه الله ގެ ރިވާޔަތުގައި ޢުމަރު رضي الله عنه ވިދާޅުވިކަމަށް ވެއެވެ: “أَمَا إِنِّي لَمْ أَتَّهِمْكَ وَلَكِنْ خَشِيتُ أَنْ يَتَقَوَّلَ النَّاسُ عَلَى
ރަސޫލުބޭކަލުންނަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހިމެނެނީ ޢާންމު ގޮތެއްގައި އަދި ތަފްޞީލީކޮށް (ރަސޫލުބޭކަލުންނާ ބެހޭގޮތުން އައިސްފައިވާކަންކަމަށް) އީމާންވުމެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ﷲ سبحانه وتعالى، އެއިލާޙުގެ އަޅުތަކުންގެ ގާތަށް އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރުދެއްވާ އަދި އިންޒާރުކުރައްވާ
ކޮންމެއަކަސް ޢުމަރު رضي الله عنه ގެ ޙާދިޘާއަށް ބަލާލަމާ ހެއްޔެވެ. އެޙާދިޘާއަކީ؛ އެއް ދުވަހަކު އަބޫ މޫސާ އަލްއަޝްޢަރީ رضي الله عنه ޢުމަރުގެފާނުގެ ޚިލާފަތުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރެއްވިއެވެ. އަދި
ކޮންމެއަކަސް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ޞަހާބީން ވެވަޑައިގެންނެވީ ޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވުމުގައި ވަރަށްވެސް ތަޤްވާވެރިވެ އެކަމާއި މެދު ބިރުވެތި ވެވަޑައިގެން ފަރުވާތެރި ވެވަޑައިގެންނެވި ބޭކަލުންތަކެއް ކަމުގައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް
ފޮތްތަކަށް އީމާންވުމުގައި ވާޖިބުވެގެންވަނީ ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހުގެ ނަބިއްޔުންނާއި ރަސޫލުންގެ ދަޢުވަތުގެ ޙައްޤުކަން ބަޔާންކޮށްދެއްވުމުގެ ގޮތުން ﷲ ފޮތްތައް ބާވައިލެއްވިކަމަށް އީމާންވުމެވެ. އެއީ އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ
މަލާއިކަތުންނަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހިމެނެނީ ޢާންމު ގޮތެއްގައި އަދި ތަފްޞީލީކޮށް (މަލާއިކަތުންނާ ބެހޭގޮތުން އައިސްފައިވާކަންކަމަށް) އީމާންވުމެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ތަޢާލާ މަލާއިކަތުންތަކެއް ޚަލްޤުކުރައްވާފައިވާކަމަށް މުސްލިމުން އީމާންވެއެވެ. އަދި އެއީ އެއިލާހަށް ކިޔަމަންތެރިކަން
ނ- ދެން އެއަށްފަހު، ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އިސް ސަފުގައި އުޅުއްވި ބޭބޭކަލުން ޙަދީޘް ރިވާކުރުމާއި އެ ލިޔެ ހެދުމާ މެދުގައި ނުރުހުންވެވަޑައިގެން ކަމަށާއި އެކަމަށް އިންޒާރު ދެއްވާފައިވާ ކަމަށާއި، ޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވި ބައެއް
ﷲ ތަޢާލާއަށް އީމާންވުމުގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި: ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހީ އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤުވެގެންވާ (ހަމައެކަނި) އިލާހުކަމަށް އީމާންވުން ހިމެނެއެވެ. އެހެނީ އެއިލާހީ އަޅުތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވެވޮޑިގެންވާ، އެބައިމީހުންނަށް ރިޒުޤުދެއްވާ، އެބައިމީހުން ސިއްރާއި ފާޅުގައި
އަދި ހަމަ އެފަދައިން، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ގެކޮޅު ތެރޭގައި ކަންކަން ހުުންނަ ގޮތަށް ދާންދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނާ ވެސް ސުވާލުރައްވައި ހައްދަވާކަމުގެ ވާހަކައަކީ
ކޮންމެއަކަސް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތަށް އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން ނުހަނު ފާރަވެރިވެ ސަމާލުކަން ދެއްވިކަން އެބޭކަލުންގެ ކިބައިން ވާރިދުވެފައިވާ ޙަދީޘްފުޅުތަކާއި އަޘަރުތަކުން އެހެރީ ފެންނާށެވެ. ފަހެ މި އުއްމަތުގެ
އެކަލޭގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތައް އެބޭކަލުންގެ ފާރަވެރިވެލެއްވި ފަދައިން މިދުނިޔެ މަތީގައި އެހެން އެއްވެސް ބަޔަކަށް އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އަދި އެއްވެސް ކަމަކަށް ވެސް ފާރަވެރިވެނުލެއްވޭނެއެވެ. އެހެނީ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ރަސޫލު ބޭކަލުންނަށް
މިންވަރަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހަތަރު ކަމަކަށް އީމާންވުން ހިމެނެއެވެ. ފުރަތަމައީ: ވެނިމިފައިވާ ކަންކަމާއި ވާނޭކަންކަމާއި، އެއިލާހުގެ އަޅުތަކުން ޙާލަތާއި، އެބައިމީހުންގެ ރިޒްޤުތަކާއި، އަޖަލުތަކާއި، ޢަމަލުތައް ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ދެނެވޮޑިގެންވާކަމަށް އީމާންވުމެވެ. އަދި އެނޫންވެސް
އަދި މީގެ އިތުރުންވެސް ޢުމަރު رضي الله عنه ބަޔާން ކުރެއްވި ފަދައިން މީސްތަކުން މަޝްޣޫލު ކުރަނިވި އެތައް ބައިވަރު ހުރަސްތަކެއް އެދަނޑިވަޅުގައި ހުންނާނެ ކަމީ ޝައްކެއް ވެސް އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ.
އެބޭކަލުން މަޝްވަރާ ކުރައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންނެވީ އެ ލިޔެ ރައްކާކޮށް ޖަމާ ކުރުމާ މެދުގައެެވެ. އެކަމަށްވެސް އެވަނީ ހުރިހާ ބޭކަލުން އެއްބަސްވެވަޑައިގެން އިޖުމާޢު ވެވަޑައިގެންފައެވެ. ހަމައެކަނި ހުރަހަކަށްވީ އިސްތިޚާރާ ނަމާދަށް ފަހު ޢުމަރު رضي
މީގެ އިތުރުން އެމީހުން ގެންނަ އަނެއް ރިވާޔަތަކީ؛ ޢުމަރުގެފާނު رضي الله عنه ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ނުންނަތް ލިޔުއްވައި ޖަމާކުރައްވަން މަޝްވަރާ ކުރެއްވެމަށް ޞަޙާބީ ބޭކަލުން ޖަމާކުރެއްވި
އާޚިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. މަރުވުމަށްފަހު ވާނޭކަމަށް، ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ޚަބަރު ދެއްވާފައިވާ އެންމެހާ ކަންކަމަށް އީމާންވުން އެކަމުގައި ހިމެނެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި: ކަށްވަޅުގައި އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމާއި،
އަދި އަބޫ ދާވޫދު رحمه الله ގެ ރިވާޔަތުގައި ޢުމަރު رضي الله عنه ވިދާޅުވިކަމަށް ވެއެވެ: “أَمَا إِنِّي لَمْ أَتَّهِمْكَ وَلَكِنْ خَشِيتُ أَنْ يَتَقَوَّلَ النَّاسُ عَلَى
ރަސޫލުބޭކަލުންނަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހިމެނެނީ ޢާންމު ގޮތެއްގައި އަދި ތަފްޞީލީކޮށް (ރަސޫލުބޭކަލުންނާ ބެހޭގޮތުން އައިސްފައިވާކަންކަމަށް) އީމާންވުމެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން، ﷲ سبحانه وتعالى، އެއިލާޙުގެ އަޅުތަކުންގެ ގާތަށް އުފާވެރިކަމުގެ ޚަބަރުދެއްވާ އަދި އިންޒާރުކުރައްވާ
ކޮންމެއަކަސް ޢުމަރު رضي الله عنه ގެ ޙާދިޘާއަށް ބަލާލަމާ ހެއްޔެވެ. އެޙާދިޘާއަކީ؛ އެއް ދުވަހަކު އަބޫ މޫސާ އަލްއަޝްޢަރީ رضي الله عنه ޢުމަރުގެފާނުގެ ޚިލާފަތުގައި އެކަލޭގެފާނުގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރެއްވިއެވެ. އަދި
ކޮންމެއަކަސް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ޞަހާބީން ވެވަޑައިގެންނެވީ ޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވުމުގައި ވަރަށްވެސް ތަޤްވާވެރިވެ އެކަމާއި މެދު ބިރުވެތި ވެވަޑައިގެން ފަރުވާތެރި ވެވަޑައިގެންނެވި ބޭކަލުންތަކެއް ކަމުގައެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް
ފޮތްތަކަށް އީމާންވުމުގައި ވާޖިބުވެގެންވަނީ ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހުގެ ނަބިއްޔުންނާއި ރަސޫލުންގެ ދަޢުވަތުގެ ޙައްޤުކަން ބަޔާންކޮށްދެއްވުމުގެ ގޮތުން ﷲ ފޮތްތައް ބާވައިލެއްވިކަމަށް އީމާންވުމެވެ. އެއީ އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައިވާ ފަދައިންނެވެ. ﴿لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ
މަލާއިކަތުންނަށް އީމާންވުމާމެދު ދަންނައެވެ. އެކަމުގައި ހިމެނެނީ ޢާންމު ގޮތެއްގައި އަދި ތަފްޞީލީކޮށް (މަލާއިކަތުންނާ ބެހޭގޮތުން އައިސްފައިވާކަންކަމަށް) އީމާންވުމެވެ. ފަހެ، ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ތަޢާލާ މަލާއިކަތުންތަކެއް ޚަލްޤުކުރައްވާފައިވާކަމަށް މުސްލިމުން އީމާންވެއެވެ. އަދި އެއީ އެއިލާހަށް ކިޔަމަންތެރިކަން
ނ- ދެން އެއަށްފަހު، ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އިސް ސަފުގައި އުޅުއްވި ބޭބޭކަލުން ޙަދީޘް ރިވާކުރުމާއި އެ ލިޔެ ހެދުމާ މެދުގައި ނުރުހުންވެވަޑައިގެން ކަމަށާއި އެކަމަށް އިންޒާރު ދެއްވާފައިވާ ކަމަށާއި، ޙަދީޘް ރިވާކުރެއްވި ބައެއް
ﷲ ތަޢާލާއަށް އީމާންވުމުގައި ހިމެނޭ ކަންތައްތަކުގެ ތެރޭގައި: ހަމަކަށަވަރުން އެއިލާހީ އަޅުކަންކުރުން ޙައްޤުވެގެންވާ (ހަމައެކަނި) އިލާހުކަމަށް އީމާންވުން ހިމެނެއެވެ. އެހެނީ އެއިލާހީ އަޅުތަކުން ޚަލްޤުކުރައްވައި، އެބައިމީހުންނަށް އިޙްސާންތެރިވެވޮޑިގެންވާ، އެބައިމީހުންނަށް ރިޒުޤުދެއްވާ، އެބައިމީހުން ސިއްރާއި ފާޅުގައި
އަދި ހަމަ އެފަދައިން، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ގެކޮޅު ތެރޭގައި ކަންކަން ހުުންނަ ގޮތަށް ދާންދެން އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން އެކަލޭގެފާނުގެ އަނބިއަނބި ކަނބަލުންނާ ވެސް ސުވާލުރައްވައި ހައްދަވާކަމުގެ ވާހަކައަކީ
ކޮންމެއަކަސް، ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسـلم ގެ ސުންނަތަށް އެކަލޭގެފާނުގެ ޞަޙާބީން ނުހަނު ފާރަވެރިވެ ސަމާލުކަން ދެއްވިކަން އެބޭކަލުންގެ ކިބައިން ވާރިދުވެފައިވާ ޙަދީޘްފުޅުތަކާއި އަޘަރުތަކުން އެހެރީ ފެންނާށެވެ. ފަހެ މި އުއްމަތުގެ
އެކަލޭގެފާނާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ސުންނަތައް އެބޭކަލުންގެ ފާރަވެރިވެލެއްވި ފަދައިން މިދުނިޔެ މަތީގައި އެހެން އެއްވެސް ބަޔަކަށް އެއްވެސް އެއްޗަކަށް އަދި އެއްވެސް ކަމަކަށް ވެސް ފާރަވެރިވެނުލެއްވޭނެއެވެ. އެހެނީ ﷲ ތަޢާލާ ވަނީ ރަސޫލު ބޭކަލުންނަށް
