ފަހެ، މީސްތަކުންނާ މުޢާމަލާތްކުރާއިރު ބަސްމަގު ބޭނުންކުރަންވީ ގޮތާއި ވާހަކަދެއްކުމުގައި ހިފަހައްޓަންވީ މިންގަނޑުތައް މިދީނުގައިވަނީ ބަޔާންކުރެވިގެންނެއެވެ.
ސަބަބުތަކަށް މާ ބޮޑަށް ބަރޯސާވުމަކީ މީހާގެ ހިތުގައި އޮންނަ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ޢަޤީދާގައިވާ އުނިކަމެކެވެ. އަދި ސަބަބުތަކަކީ ކަމެއްވުމުގައި ބޭނުން އެއްޗެއްކަމުގައި ނުދެކުމަކީ ސިކުނޑީގެ އުނިކަމެކެވެ. އަދި ސަބަބުތަކަށް އެކީ ފުރަގަސް ދިނުމަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތާ
ﷲއަށް ވަކީލުކުރުމަކީ ދީނުގައި ވަރަށް މަތީ ޤަދަރެއް ދެވިފައިވާ ކަމެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާވަނީ އެއިލާހަށް އަޅުކަންއަދާކުރުމާ އެކުއެކީ އެކަންވެސް ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ﴾ [سورة هود ١٢٣] މާނައީ: “ފަހެ،
އިޚްލާޞްތެރިކަމެއް ނުވާނަމަ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ޤަބޫލުނުވެވޭނެއެވެ. އަދި ކިތަންމެ ގިނަ ޢަމަލެއްކުރިޔަސް އިޚްލާޞްތެރިކަމެއް ނުވާނަމަ އެކަންކަން އޭނާއަށް ރައްދުކުރެވޭނެއެވެ. އިޚްލާޞްތެރިކަމަކީ އަޅާގެ މައްޗަށް ޝައިޠާނާ ވެރިވެގަތުމަށް އޮތް ހުރަހެކެވެ. އިބިލާހާ ބެހޭގޮތުން ﷲ ތަޢާލާ
ދީލަތިކަމަކީ ޢާލަމުތަކުގެ ވެރިރައްބުގެ ޞިފަފުޅެކެވެ. އަޅާގެ ޤަޞްދުރަނގަޅުވެއްޖެނަމަ، ޢަމަލުކުރުމުގެ ސަބަބުތައް އޭނާއަށް ފަހިނުވެއްޖެނަމަ ޙާލަތެއްގައި ފަހެ އޭނާއަށް އެކަމުގެ އަޖުރުލިބިގެންދެއެވެ. އެއީ ﷲ ތަޢާލާގެ ދީލަތިވަންތަކަމާއި ފަޟްލުވަންތަކަމުންނެވެ. ޖާބިރު ބުން ޢަބްދުﷲ رضي الله
ދޮގުވެރިކަމަކީ މުނާފިޤުކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭކަމެކެވެ. އަދި އެއީ އެކަމުގެ އަސާސެވެ. އަދި އެއީ ގޮތްކުޑަ މީހުންގެ އެންމެ ޚާއްޞަ ސިފައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلَاثٌ: إِذَا حَدَّثَ
ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރެވޭނީ އެކަމަށް ސާމާލުކަން ދީގެން އެބައިމީހުންނަށް ޒިޔާރާތްކޮށްގެންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންކުރެ މާތް މީހުންނަށް އިޙްތިރާމުކުރުމާއި ބަލިމީހުންނަށް ޒިޔާރަތްކުރުމާއި ދަތިޙާލުގައިވާ މީހުންނަށް ފަސޭހަކޮށްދިނުމާ އަދި އެބައިމީހުންގެ ޙާލުބެލުންވެސް އެކަމުގައި ހިމެނެއެވެ.
މުންކަރާތެއް މަނާކުރާމީހަކީ އެކަން ނުކުރާ މީހަކަށްވުމަކީ ޝަރުޠެއް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. ފާފަވެރިންވެސް އެކަކު އަނެކަކު ކުރަމުންދާ ކަންތައްތައް މަނާކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. މުސްލިމުއަޅާއަށް ނުކުރެވޭ ހެޔޮކަންތައްތަކަށްވެސް އޭނާ އަމުރުކުރުމަކީ ލާޒިމުކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އޭނާގެ ބަހާ ޢަމަލާ ދިމާ ނުވުމުގެ ލައްގަނޑު އޭނާގެ ކިބައިން ފެނިގެންދާނެއެވެ.
އުންމަތުގައި ހެޔޮކަންވަނީ އެކަމުގައި ތެދުވުމުންނެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބުން ނިޢުމަތްތައް ރައްކާތެރިވެ، އަމާންކަން ހިފެހެއްޓި، ދުޢާ އިޖާބަވެ، ޢަދާވާތްތެރިންގެ ރޭވުންތަކުން އެއްކިބާވެ އަދި ދަރަޖަތައް އުފުލިގެންދެއެވެ.
މީސްތަކުންދެކެ ބިރުން، ހެޔޮކަންތައްތަކަށް އަމުރުކުރުމާއި މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރުންދޫކޮށްލައިފިމީހަކު ދަންނައެވެ. އޭނާއަށް ކިޔަމަންވުމުން މީސްތަކުން ދުރުހެލިވާނެއެވެ. އަދި މީސްތަކުން އޭނާއަށް ޖެހިލުން ނުވާނެއެވެ. ފަހެ އެކަމުގައި ދޫ ދިނުމުން ދުރުހެލިވާށެވެ. އެއީ ނިކަމެތިކަމުގެ ފުޅާ ދޮރެކެވެ.
ހެޔޮކަންތައްތަކަށް އަމުރުކޮށް މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރާމީހާއަށް އުނދަގޫތައް ފޯރުމަކީ ހިނގާފާނެކަމެކެވެ. ފަހެ އެކަމުގެ މަތީގައި ޤާއިމުވެ ހުންނަ މީހަކު ދަންނައެވެ. އެމަގުން ހިނގާފައި ދިޔުމުގައި ފަސްނުޖެހޭށެވެ. ފަހެ އެއީ އަޅުކަމެކެވެ. އަދި އެކަން އަދާކުރުމަކީ އީމާންކަމުގެ މޭވާތަކުގެ ތެރެއިން މޭވާއެއްވެސް މެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނުގައިވަނީ ޒުވާން ފިރިހެން ކުދިންނާއި އަންހެންކުދިން ކައިވެނިކޮށްދިނުމަށް ބާރުއަޅާފައެވެ. އެކަމުގައި ފާޅުވެގެންވާ މަޞްލަޙަތުތަކެއްވެއެވެ. އަދި ހިނގަމުންދާ ނުބައިތަކެއްވެސް އޭގެ ސަބަބުން އެއްކިބާ ކުރެވޭނެއެވެ.
އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމުގެ ސަބަބުން ހެޔޮލަފާމީހުންގެ ދަރަޖަ އުފުލިގެންދެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ އަޖުރު މަތިވެރިވެގެންދެއެވެ.
ޞާލިޙުމީހަކާއެކުގައި މެނުވީ ނޫޅޭށެވެ. ދުނިޔެވީ ކަންކަމުގައްޔާއި އުޚްރަވީކަންކަމުގައިވެސް ނުހަނު ވާގިވެރިބަޔަކުކަމުގައި އެބައިމީހުންވާނެއެވެ.
އިސްލާމްދީން ބާރުއަޅާފައިވަނީ ކައިވެނިކުރާ ފިރިހެނާ، ދީންވެރި އަންހެނަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމަށެވެ. ޝަރުޢީ ކައިވެންޏެއްގެ މަޤްޞަދު ޙާޞިލުވާނީ އެފަދަ މީހެއްގެ ފުށުންނެވެ.
ތިބާގެ މައިންބަފައިން އެދެނީ ތިބާއަކީ މާތް އުޅުމެއްގެ ވެރިއަކަށް ވުމަށެވެ. އަދި ހެޔޮކަމުގެ މަގުގައި ރިވެތި އަޚުލާޤާއެކު ކުރިއަށް ދިޔުމަށެވެ. އަދި ނުބައި ޢަމަލުތަކުންނާ އަދި ނިކަމެތިވާފަދަ އެންމެހާ ކަމަކުން ދުރުހެލިވުމަށެވެ. އަދި މަގުފުރެދުމުގެ ޝިކާރާގައި ނުޖެހުމަށެވެ. ނުވަތަ ޝަހުވަތްތަކާއި ލައްޛަތްތަކުގެ އަޅަކަށް ނުވުމަށެވެ. ނުވަތަ ޖާހިލުކަމާއި ހަވާނަފްސުގެ ސަވާރީއަކަށް ނުވުމަށެވެ.
ފަހެ، މީސްތަކުންނާ މުޢާމަލާތްކުރާއިރު ބަސްމަގު ބޭނުންކުރަންވީ ގޮތާއި ވާހަކަދެއްކުމުގައި ހިފަހައްޓަންވީ މިންގަނޑުތައް މިދީނުގައިވަނީ ބަޔާންކުރެވިގެންނެއެވެ.
ސަބަބުތަކަށް މާ ބޮޑަށް ބަރޯސާވުމަކީ މީހާގެ ހިތުގައި އޮންނަ އެއްކައުވަންތަކަމުގެ ޢަޤީދާގައިވާ އުނިކަމެކެވެ. އަދި ސަބަބުތަކަކީ ކަމެއްވުމުގައި ބޭނުން އެއްޗެއްކަމުގައި ނުދެކުމަކީ ސިކުނޑީގެ އުނިކަމެކެވެ. އަދި ސަބަބުތަކަށް އެކީ ފުރަގަސް ދިނުމަކީ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތާ
ﷲއަށް ވަކީލުކުރުމަކީ ދީނުގައި ވަރަށް މަތީ ޤަދަރެއް ދެވިފައިވާ ކަމެކެވެ. ﷲ ތަޢާލާވަނީ އެއިލާހަށް އަޅުކަންއަދާކުރުމާ އެކުއެކީ އެކަންވެސް ޛިކުރުކުރައްވާފައެވެ. އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿فَاعْبُدْهُ وَتَوَكَّلْ عَلَيْهِ﴾ [سورة هود ١٢٣] މާނައީ: “ފަހެ،
އިޚްލާޞްތެރިކަމެއް ނުވާނަމަ ހެޔޮ ޢަމަލުތައް ޤަބޫލުނުވެވޭނެއެވެ. އަދި ކިތަންމެ ގިނަ ޢަމަލެއްކުރިޔަސް އިޚްލާޞްތެރިކަމެއް ނުވާނަމަ އެކަންކަން އޭނާއަށް ރައްދުކުރެވޭނެއެވެ. އިޚްލާޞްތެރިކަމަކީ އަޅާގެ މައްޗަށް ޝައިޠާނާ ވެރިވެގަތުމަށް އޮތް ހުރަހެކެވެ. އިބިލާހާ ބެހޭގޮތުން ﷲ ތަޢާލާ
ދީލަތިކަމަކީ ޢާލަމުތަކުގެ ވެރިރައްބުގެ ޞިފަފުޅެކެވެ. އަޅާގެ ޤަޞްދުރަނގަޅުވެއްޖެނަމަ، ޢަމަލުކުރުމުގެ ސަބަބުތައް އޭނާއަށް ފަހިނުވެއްޖެނަމަ ޙާލަތެއްގައި ފަހެ އޭނާއަށް އެކަމުގެ އަޖުރުލިބިގެންދެއެވެ. އެއީ ﷲ ތަޢާލާގެ ދީލަތިވަންތަކަމާއި ފަޟްލުވަންތަކަމުންނެވެ. ޖާބިރު ބުން ޢަބްދުﷲ رضي الله
ދޮގުވެރިކަމަކީ މުނާފިޤުކަމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭކަމެކެވެ. އަދި އެއީ އެކަމުގެ އަސާސެވެ. އަދި އެއީ ގޮތްކުޑަ މީހުންގެ އެންމެ ޚާއްޞަ ސިފައެވެ. ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ((آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلَاثٌ: إِذَا حَدَّثَ
ރަޙިމުގެ ގުޅުން ޤާއިމުކުރެވޭނީ އެކަމަށް ސާމާލުކަން ދީގެން އެބައިމީހުންނަށް ޒިޔާރާތްކޮށްގެންނެވެ. އަދި އެބައިމީހުންކުރެ މާތް މީހުންނަށް އިޙްތިރާމުކުރުމާއި ބަލިމީހުންނަށް ޒިޔާރަތްކުރުމާއި ދަތިޙާލުގައިވާ މީހުންނަށް ފަސޭހަކޮށްދިނުމާ އަދި އެބައިމީހުންގެ ޙާލުބެލުންވެސް އެކަމުގައި ހިމެނެއެވެ.
މުންކަރާތެއް މަނާކުރާމީހަކީ އެކަން ނުކުރާ މީހަކަށްވުމަކީ ޝަރުޠެއް ނޫނެވެ. އަދި ކިއެއް ހެއްޔެވެ. ފާފަވެރިންވެސް އެކަކު އަނެކަކު ކުރަމުންދާ ކަންތައްތައް މަނާކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. މުސްލިމުއަޅާއަށް ނުކުރެވޭ ހެޔޮކަންތައްތަކަށްވެސް އޭނާ އަމުރުކުރުމަކީ ލާޒިމުކަމެކެވެ. ނަމަވެސް އޭނާގެ ބަހާ ޢަމަލާ ދިމާ ނުވުމުގެ ލައްގަނޑު އޭނާގެ ކިބައިން ފެނިގެންދާނެއެވެ.
އުންމަތުގައި ހެޔޮކަންވަނީ އެކަމުގައި ތެދުވުމުންނެވެ. އަދި އޭގެ ސަބަބުން ނިޢުމަތްތައް ރައްކާތެރިވެ، އަމާންކަން ހިފެހެއްޓި، ދުޢާ އިޖާބަވެ، ޢަދާވާތްތެރިންގެ ރޭވުންތަކުން އެއްކިބާވެ އަދި ދަރަޖަތައް އުފުލިގެންދެއެވެ.
މީސްތަކުންދެކެ ބިރުން، ހެޔޮކަންތައްތަކަށް އަމުރުކުރުމާއި މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރުންދޫކޮށްލައިފިމީހަކު ދަންނައެވެ. އޭނާއަށް ކިޔަމަންވުމުން މީސްތަކުން ދުރުހެލިވާނެއެވެ. އަދި މީސްތަކުން އޭނާއަށް ޖެހިލުން ނުވާނެއެވެ. ފަހެ އެކަމުގައި ދޫ ދިނުމުން ދުރުހެލިވާށެވެ. އެއީ ނިކަމެތިކަމުގެ ފުޅާ ދޮރެކެވެ.
ހެޔޮކަންތައްތަކަށް އަމުރުކޮށް މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރާމީހާއަށް އުނދަގޫތައް ފޯރުމަކީ ހިނގާފާނެކަމެކެވެ. ފަހެ އެކަމުގެ މަތީގައި ޤާއިމުވެ ހުންނަ މީހަކު ދަންނައެވެ. އެމަގުން ހިނގާފައި ދިޔުމުގައި ފަސްނުޖެހޭށެވެ. ފަހެ އެއީ އަޅުކަމެކެވެ. އަދި އެކަން އަދާކުރުމަކީ އީމާންކަމުގެ މޭވާތަކުގެ ތެރެއިން މޭވާއެއްވެސް މެއެވެ.
އަޅުގަނޑުމެންގެ ދީނުގައިވަނީ ޒުވާން ފިރިހެން ކުދިންނާއި އަންހެންކުދިން ކައިވެނިކޮށްދިނުމަށް ބާރުއަޅާފައެވެ. އެކަމުގައި ފާޅުވެގެންވާ މަޞްލަޙަތުތަކެއްވެއެވެ. އަދި ހިނގަމުންދާ ނުބައިތަކެއްވެސް އޭގެ ސަބަބުން އެއްކިބާ ކުރެވޭނެއެވެ.
އިމްތިޙާނުކުރެއްވުމުގެ ސަބަބުން ހެޔޮލަފާމީހުންގެ ދަރަޖަ އުފުލިގެންދެއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންގެ އަޖުރު މަތިވެރިވެގެންދެއެވެ.
ޞާލިޙުމީހަކާއެކުގައި މެނުވީ ނޫޅޭށެވެ. ދުނިޔެވީ ކަންކަމުގައްޔާއި އުޚްރަވީކަންކަމުގައިވެސް ނުހަނު ވާގިވެރިބަޔަކުކަމުގައި އެބައިމީހުންވާނެއެވެ.
އިސްލާމްދީން ބާރުއަޅާފައިވަނީ ކައިވެނިކުރާ ފިރިހެނާ، ދީންވެރި އަންހެނަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމަށެވެ. ޝަރުޢީ ކައިވެންޏެއްގެ މަޤްޞަދު ޙާޞިލުވާނީ އެފަދަ މީހެއްގެ ފުށުންނެވެ.
ތިބާގެ މައިންބަފައިން އެދެނީ ތިބާއަކީ މާތް އުޅުމެއްގެ ވެރިއަކަށް ވުމަށެވެ. އަދި ހެޔޮކަމުގެ މަގުގައި ރިވެތި އަޚުލާޤާއެކު ކުރިއަށް ދިޔުމަށެވެ. އަދި ނުބައި ޢަމަލުތަކުންނާ އަދި ނިކަމެތިވާފަދަ އެންމެހާ ކަމަކުން ދުރުހެލިވުމަށެވެ. އަދި މަގުފުރެދުމުގެ ޝިކާރާގައި ނުޖެހުމަށެވެ. ނުވަތަ ޝަހުވަތްތަކާއި ލައްޛަތްތަކުގެ އަޅަކަށް ނުވުމަށެވެ. ނުވަތަ ޖާހިލުކަމާއި ހަވާނަފްސުގެ ސަވާރީއަކަށް ނުވުމަށެވެ.
