تَدْوِيْنُ السُّنَّةِ النَّبَوِيَّةِ – 49 –
ދެވަނަ ނުކުތާ: ޝައިޚު އަމީން ޝަންޤީޠީ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ.
ދެވަނަ ނުކުތާ: ޝައިޚު އަމީން ޝަންޤީޠީ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ.
ސަމާލުވާންޖެހޭ ދެނުކުތާއެއް:
މިބަސް ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ފެތުރުމަށްފަހު އެބޭކަލުން މިކަމާ ބެހޭގޮތުން ވިދާޅުވި ބަސްފުޅުތައް ތިން ބަސްފުޅަށް ޚުލާޞާކޮށްލެވެއެވެ.
އުންމަތް ހޭލައި، ޢިލްމުލް ކަލާމާއި މަންޠިޤީ ޢިލްމު އެއްކިބާ ކުރީ އަހްލުއްސުންނާ ވަލްޖަމާޢަތުގެ މަދްރަސާއެއްކަމުގައި ސަލަފީ މަދްރަސާގެ މަސައްކަތުންނެވެ. އެއީ ޝައިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާއާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިވަރުންގެ މަދްރަސާއެވެ. އެކަން ހިނގާފައިވަނީ ހިޖުރައިން ހަތްވަނަ ޤަރުނުގެ ފަހުކޮޅާއި އަށްވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީ ކޮޅުގައެވެ.
އާޙާދު ޙަދީޘް އިންކާރުކުރުމުގެ ބިދުޢަ ފެށުނު ތާރީޚު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތަކަށް އަންނަނިވި ކަންކަން ފާހަގަވާނެއެވެ.
އެފަދަ މީހުން މުސްލިމުންގެ ރަށްތަކަށް އެނބުރި އައީ ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށް ޢަދާވާތެރިވާމީހުންގެ ރަސޫލުންގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންވަނީ އެ ޝުބުހަތަކާއި ޝައްކުތައް މުސްލިމުންގެ މެދުގައި ފަތުރާފައެވެ. މިފަދަ އަދީބުންގެ ފޮތްތަކުގައިވަނީ ސުންނަތަށާއި އެ ރިވާކުރެއްވި ބޭކަލުންނަށް ޢައިބު ކިޔައި އެ އެއްވެސް ވަރަކަށް ޤަބޫލުނުކުރުމަށް ގޮވާލާފައެވެ.
ޢަރަބިކަރައިގައި ސުންނަތަށް އިންކާރުކޮށް ހަމައެކަނި ޤުރުއާނުން ފުއްދާލުމަށް ދަޢުވަތުދިނުމުގައި އިސް ރޯލެއް އަދާކޮށްފައިވަނީ ދެ ޖަމާޢަތެކެވެ. ފުރަތަމަ ޖަމާޢަތް: މިޞްރުގެ ކިނާނާގައި ތަރުބިއްޔަތުވެފައިވާ އަލްމަދްރަސާ އަލްއިޞްލާޙިއްޔާ އަށް ތަބާވާކަމަށް ދަޢުވާކުރާ މީހުން: އެއީ މުޙައްމަދު
މިއީ އިސްވެ ދިޔަ ޤަރުނުތަކުގައި މިކަން ހިނގާފައިވާ ގޮތެވެ. މިޒަމާނާމެދު ދަންނައެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ހުޅަނގުގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދުވަސްވަރު އެކަން އެބައިމީހުންނަށް ފުރިހަމަ ކުރެވިފައިވަނީ މުސްލިމު ޤައުމުތަކުގައި ނެތިގެން ގޮސްފައިވާ ފިކުރުތަކާއި ބިދުޢަތަކާއި ފިރުޤާތައް
ﷲ އާ ބެހޭގޮތުން ހަދަހަދައިގެން ވާހަކަ ދައްކާ، އެއިލާހާމެދު ދޮގު ހަދަން ކެރުމަކީ ފާޖިރު މުނާފިޤުންނާއި ދީން ޤަބޫލުނުކުރާ މީހުންނާއި ކާފިރުންގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް ޞިފައެވެ.
(ޝިޔަޢީންގެ) ރާފިޟީންނަކީ އެއްވެސް ވަރަކަށް ސުންނަތް ޤަބޫލު ނުކުރާ ބައެކެވެ. އެހެނީ އެބައިމީހުންގެ ޢަޤީދާގައިވާ ގޮތުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންކުރެ މަދު ބޭކަލެއް މެނުވީ އެއީ މުރުތައްދުވެފައިވާ ބައެކެވެ. އެހެންކަމުން އެބޭކަލުންގެ ފުށުން އައިސްފައިވާ އެންމެހާ
ފުރަތަމައީ: އެއްވެސް ވަރަކަަށް ސުންނަތް ޤަބޫލުނުކުރުން މިގޮތަށް ދެކޭ މީހުން ބުނަނީ ހަމައެކަނި ޤުރުއާނުން ފުދޭނެކަމުގައެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ. އަދި ސުންނަތަށް ބޭނުންޖެހިގެން ނުވާކަމުގައެވެ. މިގޮތަށް ބުނާ މީހުން ކުރެ ބައެއް މީހުން،
ޢަދާވާތްތެރިން ސުންނަތާ ދެކޮޅަށްކުރި މަސައްކަތްތައް ބޮޑަށް އަމާޒުވެފައިވަނީ އަންނަނިވި ކަންކަމަށެވެ. 1- ހަމައެކަނި ބުއްދީގެ ޛަރީޢާއިން ވިސްނާފައި ސުންނަތް އިންކާރުކުރުން. 2- ހަވާނަފްސަށް ބަރޯސާވެ ޙަދީޘް ރިވާކުރައްވާ ބޭކަލުންނަށް ފާޑުކިޔުން. 3- ހަދަހަދައިގެން ވާހަކަތަކެއް
މިގޮތުން ޠާހިރު ސުންނަތާއި އެރިވާކުރެއްވި ބޭކަލުންނާމެދު ޝައްކާއި ޝުބުހަ ފެތުރުމުގައި އެންމެ އިސް ރޯލެއް އަދާކޮށްފައިވަނީ އަންނަނިވި މީހުންނެވެ. 1- ޔަހޫދީ ދީނަށް ނިސްބަތްވާ ޢަބްދުﷲ ބިން ސަބާ: އޭނާ ކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ
ތަމްހީދު ތިންވަނަ ފަޞްލު: ބިދުޢަވެރިންނާއި ފިރުޤާތަކާ އަދި ސުންނަތަކީ ޙުއްޖަތެއްކަމާމެދު އެބައިމީހުންގެ ރައުޔު ކުޑަ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އިސްލާމްދީން ފެތުރި، އެކިއެކި ބިދުޢަވެރި ފިރުޤާތަކާއި، އިސްލާމްދީން އައުމަށްފަހު މަންސޫޚުވި (ނުވަތަ ނެތިގެން
މިފަދަ ދަތުރުތަކުގެ މުހިންމުކަމާއި ބޭނުން: ޙަދީޘްތައް ފެތުރުމުގައި ދަތުރުތަކުގެ ވަރަށް ބޮޑު ދައުރެއް ވެއެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ސަނަދުގެ މަގުތައް ގިނަވެ އަދި އެސަނަދުގައިވާ މީހުން ތަފްޞީލުކޮށް ދެނެގަތުމަށް ފަސޭހަވެގެންދިޔައެވެ. އެގޮތުން ކޮންމެ
ދެވަނައީ: އަލްޙާފިޡް އިބްނު ޙިއްބާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ސަނަދުން އަބޫ ނަޞްރު ބިން ޙައްމާދު އަލްވައްރާޤުއާ ހަމައަށް ގުޅާލަމުން ބަޔާންކުރެއްވިއެވެ. [1] އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “ޝުޢުބާ ބިން ޙައްޖާޖުގެ ގޭ ދޮރުމަތީގައި ޙަދީޘް މުރާޖަޢާކުރަން ތިމަންމެން
ދެވަނަ ނުކުތާ: ޝައިޚު އަމީން ޝަންޤީޠީ رحمه الله ވިދާޅުވިއެވެ.
ސަމާލުވާންޖެހޭ ދެނުކުތާއެއް:
މިބަސް ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި ފެތުރުމަށްފަހު އެބޭކަލުން މިކަމާ ބެހޭގޮތުން ވިދާޅުވި ބަސްފުޅުތައް ތިން ބަސްފުޅަށް ޚުލާޞާކޮށްލެވެއެވެ.
އުންމަތް ހޭލައި، ޢިލްމުލް ކަލާމާއި މަންޠިޤީ ޢިލްމު އެއްކިބާ ކުރީ އަހްލުއްސުންނާ ވަލްޖަމާޢަތުގެ މަދްރަސާއެއްކަމުގައި ސަލަފީ މަދްރަސާގެ މަސައްކަތުންނެވެ. އެއީ ޝައިޚުލް އިސްލާމް އިބްނު ތައިމިއްޔާއާއި އެކަލޭގެފާނުގެ ދަރިވަރުންގެ މަދްރަސާއެވެ. އެކަން ހިނގާފައިވަނީ ހިޖުރައިން ހަތްވަނަ ޤަރުނުގެ ފަހުކޮޅާއި އަށްވަނަ ޤަރުނުގެ ކުރީ ކޮޅުގައެވެ.
އާޙާދު ޙަދީޘް އިންކާރުކުރުމުގެ ބިދުޢަ ފެށުނު ތާރީޚު ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތަކަށް އަންނަނިވި ކަންކަން ފާހަގަވާނެއެވެ.
އެފަދަ މީހުން މުސްލިމުންގެ ރަށްތަކަށް އެނބުރި އައީ ﷲ އާއި އެއިލާހުގެ ރަސޫލާއަށް ޢަދާވާތެރިވާމީހުންގެ ރަސޫލުންގެ ގޮތުގައެވެ. އަދި އެބައިމީހުންވަނީ އެ ޝުބުހަތަކާއި ޝައްކުތައް މުސްލިމުންގެ މެދުގައި ފަތުރާފައެވެ. މިފަދަ އަދީބުންގެ ފޮތްތަކުގައިވަނީ ސުންނަތަށާއި އެ ރިވާކުރެއްވި ބޭކަލުންނަށް ޢައިބު ކިޔައި އެ އެއްވެސް ވަރަކަށް ޤަބޫލުނުކުރުމަށް ގޮވާލާފައެވެ.
ޢަރަބިކަރައިގައި ސުންނަތަށް އިންކާރުކޮށް ހަމައެކަނި ޤުރުއާނުން ފުއްދާލުމަށް ދަޢުވަތުދިނުމުގައި އިސް ރޯލެއް އަދާކޮށްފައިވަނީ ދެ ޖަމާޢަތެކެވެ. ފުރަތަމަ ޖަމާޢަތް: މިޞްރުގެ ކިނާނާގައި ތަރުބިއްޔަތުވެފައިވާ އަލްމަދްރަސާ އަލްއިޞްލާޙިއްޔާ އަށް ތަބާވާކަމަށް ދަޢުވާކުރާ މީހުން: އެއީ މުޙައްމަދު
މިއީ އިސްވެ ދިޔަ ޤަރުނުތަކުގައި މިކަން ހިނގާފައިވާ ގޮތެވެ. މިޒަމާނާމެދު ދަންނައެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ހުޅަނގުގެ އިސްތިޢުމާރުގެ ދުވަސްވަރު އެކަން އެބައިމީހުންނަށް ފުރިހަމަ ކުރެވިފައިވަނީ މުސްލިމު ޤައުމުތަކުގައި ނެތިގެން ގޮސްފައިވާ ފިކުރުތަކާއި ބިދުޢަތަކާއި ފިރުޤާތައް
ﷲ އާ ބެހޭގޮތުން ހަދަހަދައިގެން ވާހަކަ ދައްކާ، އެއިލާހާމެދު ދޮގު ހަދަން ކެރުމަކީ ފާޖިރު މުނާފިޤުންނާއި ދީން ޤަބޫލުނުކުރާ މީހުންނާއި ކާފިރުންގެ އެންމެ ވަރުގަދަ އެއް ޞިފައެވެ.
(ޝިޔަޢީންގެ) ރާފިޟީންނަކީ އެއްވެސް ވަރަކަށް ސުންނަތް ޤަބޫލު ނުކުރާ ބައެކެވެ. އެހެނީ އެބައިމީހުންގެ ޢަޤީދާގައިވާ ގޮތުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންކުރެ މަދު ބޭކަލެއް މެނުވީ އެއީ މުރުތައްދުވެފައިވާ ބައެކެވެ. އެހެންކަމުން އެބޭކަލުންގެ ފުށުން އައިސްފައިވާ އެންމެހާ
ފުރަތަމައީ: އެއްވެސް ވަރަކަަށް ސުންނަތް ޤަބޫލުނުކުރުން މިގޮތަށް ދެކޭ މީހުން ބުނަނީ ހަމައެކަނި ޤުރުއާނުން ފުދޭނެކަމުގައެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ. އަދި ސުންނަތަށް ބޭނުންޖެހިގެން ނުވާކަމުގައެވެ. މިގޮތަށް ބުނާ މީހުން ކުރެ ބައެއް މީހުން،
ޢަދާވާތްތެރިން ސުންނަތާ ދެކޮޅަށްކުރި މަސައްކަތްތައް ބޮޑަށް އަމާޒުވެފައިވަނީ އަންނަނިވި ކަންކަމަށެވެ. 1- ހަމައެކަނި ބުއްދީގެ ޛަރީޢާއިން ވިސްނާފައި ސުންނަތް އިންކާރުކުރުން. 2- ހަވާނަފްސަށް ބަރޯސާވެ ޙަދީޘް ރިވާކުރައްވާ ބޭކަލުންނަށް ފާޑުކިޔުން. 3- ހަދަހަދައިގެން ވާހަކަތަކެއް
މިގޮތުން ޠާހިރު ސުންނަތާއި އެރިވާކުރެއްވި ބޭކަލުންނާމެދު ޝައްކާއި ޝުބުހަ ފެތުރުމުގައި އެންމެ އިސް ރޯލެއް އަދާކޮށްފައިވަނީ އަންނަނިވި މީހުންނެވެ. 1- ޔަހޫދީ ދީނަށް ނިސްބަތްވާ ޢަބްދުﷲ ބިން ސަބާ: އޭނާ ކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކުގެ
ތަމްހީދު ތިންވަނަ ފަޞްލު: ބިދުޢަވެރިންނާއި ފިރުޤާތަކާ އަދި ސުންނަތަކީ ޙުއްޖަތެއްކަމާމެދު އެބައިމީހުންގެ ރައުޔު ކުޑަ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި އިސްލާމްދީން ފެތުރި، އެކިއެކި ބިދުޢަވެރި ފިރުޤާތަކާއި، އިސްލާމްދީން އައުމަށްފަހު މަންސޫޚުވި (ނުވަތަ ނެތިގެން
މިފަދަ ދަތުރުތަކުގެ މުހިންމުކަމާއި ބޭނުން: ޙަދީޘްތައް ފެތުރުމުގައި ދަތުރުތަކުގެ ވަރަށް ބޮޑު ދައުރެއް ވެއެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ސަނަދުގެ މަގުތައް ގިނަވެ އަދި އެސަނަދުގައިވާ މީހުން ތަފްޞީލުކޮށް ދެނެގަތުމަށް ފަސޭހަވެގެންދިޔައެވެ. އެގޮތުން ކޮންމެ
ދެވަނައީ: އަލްޙާފިޡް އިބްނު ޙިއްބާނު އެކަލޭގެފާނުގެ ސަނަދުން އަބޫ ނަޞްރު ބިން ޙައްމާދު އަލްވައްރާޤުއާ ހަމައަށް ގުޅާލަމުން ބަޔާންކުރެއްވިއެވެ. [1] އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. “ޝުޢުބާ ބިން ޙައްޖާޖުގެ ގޭ ދޮރުމަތީގައި ޙަދީޘް މުރާޖަޢާކުރަން ތިމަންމެން