![](https://dhisalafiyyah.net/wp-content/uploads/2016/07/thadhveen-20.jpg)
تَدْوِيْنُ السُّنَّةِ النَّبَوِيَّةِ – 20 –
މިތަނުގައި މިބަޔާންކޮށްލަނީ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ބަސްފުޅުތަކާއި ހިނގާފައިވާ ބައެއް ޙާދިޘާތަކެވެ.
މިތަނުގައި މިބަޔާންކޮށްލަނީ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ބަސްފުޅުތަކާއި ހިނގާފައިވާ ބައެއް ޙާދިޘާތަކެވެ.
އެހެންކަމުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންވީ ދީން ފޯރުކޮށްދެއްވުމުގައި ނުހަނު ސަމާލުކަން ދެއްވި ބޭކަލުންނަށް ވީ ހިނދުވެސް ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ގެންނަ ރިވާޔަތްތަކުގައި ރައްކާތެރިވި ޘާބިތުކުރެއްވި ބޭކަލުންކަމުގައެވެ.
ހަމައެފަދައިން ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އަންހެން ބޭކަނބަލުންގެ ޢާދައަކަށްވެފައިވަނީ ދެމަފިރިންނާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމުގެ ސުވާލު ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންނާ ކުރެއްވުމެވެ. އެކަނބަލުންނަކީ އެކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާނެ ބޭކަނބަލުންނެވެ. އަދި
އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުތަކާއި ޢަމަލުފުޅުތަކަށް ބެއްލެވުމުގައި އެބޭކަލުން ޝައުޤުވެރިވެފައިވާ މިންވަރަކީ އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ބޭކަލުން ޑިއުޓީ ބައްސަވައިގެން ދެދުވަހުން އެއްދުވަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މަޖްލިސްތަކަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ.
﴿ كَلاَّ لاَ تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِب﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ކަލޭގެފާނު އޭނާޔަށް ކިޔަމަންވެ ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! އަދި ސަޖިދަކުރައްވައި ނަމާދު ކުރައްވާށެވެ! އަދި (ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް) ކަލޭގެފާނު ކުއްތަންވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!” ﴿كَلاَّ
﴿ سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ ﴾ މާނައީ: “ނިކަންހުރެ ތިމަންއިލާހު ޒަބާނިއްޔަ މަލާއިކަތުންނަށް ގޮވައިލައްވާހުށީމެވެ.” އެބަހީ: މިމީހާގެ މަޖިލީހުގައި ތިބި މީހުންނަށްވުރެ މަތިވެރި ބަޔަކު ތިމަންއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައިވެއެވެ. އެއީ ނަރަކަ ބަލަހައްޓަވާ މަލާއިކަތުންކަމުގައިވާ ޒަބާނިއްޔާއެވެ. ނަރަކަ
އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ نَاصِيَةٍ كَذِبَةٍ خَاطِئَةٍ ﴾ މާނައީ: “އެއީ ދޮގުވެރި، ކުށްވެރި ނިތްގަނޑެކެވެ.” މިތަނުގައި ޛިކުރުކުރެވިފައިވާ ނިތްގަނޑަކީ ކުރިންވެސް އިޝާރާތްކުރެވުނު ނިތްގަނޑެވެ. (ޢަރަބި ބަހުގައި މިގޮތަށް ތަކުރާރުވުމުން ދެވަނަ ފަހަރު ތަކުރާރުވެފައިވާ
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ كَلاَّ لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ ﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާ އެކަންތައް ހުއްޓައިނުލިނަމަ، ތިމަންއިލާހު އޭނާގެ ނިތްގަނޑުގައި ހިއްޕަވައި ނަރަކަޔަށް ގެންދަވާހުށީމެވެ.”
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿أَرَءَيْتَ إِن كَانَ عَلَى الْهُدَى﴾ މާނައީ: ” ތިބާ ޚަބަރު ދީބަލާށެވެ! އޭނާ ތެދުމަގުގައި ވީނަމަވެސް ހެއްޔެވެ. “ އެބަހީ: އޭ މުޚާޠަބުކުރެވޭ މީހާއެވެ. ސަޖިދައިގައި މިއޮންނެވި
ދެން ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ أَرَأَيْتَ الَّذِى يَنْهَى * عَبْداً إِذَا صَلَّى ﴾ މާނައީ: “އަޅަކު ނަމާދުކޮށްފި ހިނދު، އެކަން ނަހީކޮށް، މަނާކުރާ މީހާ ތިބާ ދުށީމުހެއްޔެވެ.” އެބަހީ: އެފަދަ މީހެއްގެ ޙާލުފެނި
ފުރަތަމަ ފިލާވަޅު: ﷲ ފިޔަވާ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ އިލާހަކު ނުވާކަމަށް ހެކިވުން ފަހެ މިކަލިމައިން ޘާބިތުކުރަނީ ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަންކުރެވޭ ހަމައެކަނި ފަރާތަކީ ﷲ ކަމެވެ. އަދި ނަފީކުރަނީ ﷲ ފިޔަވާ އަޅުކަންކުރެވޭ އެންމެހާ ފަރާތްތަކެވެ.
ޞަޙާބީ ބޭކަލުން رضي الله عنهم ތިއްބެވީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަމުރުފުޅުތަކާއި ނަހީގެ އިންފާރުގެ ތެރޭގައެވެ. އެގޮތުން އެކަލޭގެފާނުގެ ކޮންމެ ޢަމަލުފުޅެއްގައްޔާއި އަޅުކަމެއްގައި އަދި މުޢާމަލާތަކުން އެބޭކަލުން ނަމޫނާ
ހުރިހާކަމެއްގައިވެސް ރުޖޫޢަވުންވަނީ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށްކަމުގައިވުމުން ފަހެ ﷲ ގެ ނިޔާކުރެއްވުމުން ފިލުމަކީ އެއްވެސް މީހަކަށް ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ ޘާވާބާއި ޢަދުލުވުރިކަމުންވެސްމެއެވެ. އެހެންކަމުން މިއާޔަތުގައި މިވާ ﴿ إِنَّ إِلَى
ސަލަފުންގެ ބޭކަލުން ސުންނަތަށް އަހަންމިއްޔަތު ދެއްވާފައިވާ ގޮތް އެކި ދުވަސްވަރުގައި ތަފާތެވެ. އެއީ އެޒަމާނެއްގައި ހުރި ވަސީލަތްކަކާއި ފުރުޞަތުތަކަށް ބިނާކޮށެވެ.
﴿كَلاَّ إِنَّ الإِنسَنَ لَيَطْغَى * أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَى * إِنَّ إِلَى رَبِّكَ الرُّجْعَى * أَرَأَيْتَ الَّذِى يَنْهَى * عَبْداً إِذَا صَلَّى * أَرَءَيْتَ إِن كَانَ
ޝަރުޢީ ގޮތުން ބަލާލާއިރު މިކަލިމައަކީ ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި ބޭނުންކުރުން ހުއްދަ އަދި އަނެއް ބައި ޙާލަތްތަކުގައި ބޭނުން ކުރުން ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަލިމައެކެވެ.
މިތަނުގައި މިބަޔާންކޮށްލަނީ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ބަސްފުޅުތަކާއި ހިނގާފައިވާ ބައެއް ޙާދިޘާތަކެވެ.
އެހެންކަމުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންވީ ދީން ފޯރުކޮށްދެއްވުމުގައި ނުހަނު ސަމާލުކަން ދެއްވި ބޭކަލުންނަށް ވީ ހިނދުވެސް ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ގެންނަ ރިވާޔަތްތަކުގައި ރައްކާތެރިވި ޘާބިތުކުރެއްވި ބޭކަލުންކަމުގައެވެ.
ހަމައެފަދައިން ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އަންހެން ބޭކަނބަލުންގެ ޢާދައަކަށްވެފައިވަނީ ދެމަފިރިންނާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމުގެ ސުވާލު ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންނާ ކުރެއްވުމެވެ. އެކަނބަލުންނަކީ އެކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާނެ ބޭކަނބަލުންނެވެ. އަދި
އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުތަކާއި ޢަމަލުފުޅުތަކަށް ބެއްލެވުމުގައި އެބޭކަލުން ޝައުޤުވެރިވެފައިވާ މިންވަރަކީ އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ބޭކަލުން ޑިއުޓީ ބައްސަވައިގެން ދެދުވަހުން އެއްދުވަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މަޖްލިސްތަކަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ.
﴿ كَلاَّ لاَ تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِب﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ކަލޭގެފާނު އޭނާޔަށް ކިޔަމަންވެ ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! އަދި ސަޖިދަކުރައްވައި ނަމާދު ކުރައްވާށެވެ! އަދި (ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް) ކަލޭގެފާނު ކުއްތަންވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!” ﴿كَلاَّ
﴿ سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ ﴾ މާނައީ: “ނިކަންހުރެ ތިމަންއިލާހު ޒަބާނިއްޔަ މަލާއިކަތުންނަށް ގޮވައިލައްވާހުށީމެވެ.” އެބަހީ: މިމީހާގެ މަޖިލީހުގައި ތިބި މީހުންނަށްވުރެ މަތިވެރި ބަޔަކު ތިމަންއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައިވެއެވެ. އެއީ ނަރަކަ ބަލަހައްޓަވާ މަލާއިކަތުންކަމުގައިވާ ޒަބާނިއްޔާއެވެ. ނަރަކަ
އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ نَاصِيَةٍ كَذِبَةٍ خَاطِئَةٍ ﴾ މާނައީ: “އެއީ ދޮގުވެރި، ކުށްވެރި ނިތްގަނޑެކެވެ.” މިތަނުގައި ޛިކުރުކުރެވިފައިވާ ނިތްގަނޑަކީ ކުރިންވެސް އިޝާރާތްކުރެވުނު ނިތްގަނޑެވެ. (ޢަރަބި ބަހުގައި މިގޮތަށް ތަކުރާރުވުމުން ދެވަނަ ފަހަރު ތަކުރާރުވެފައިވާ
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ كَلاَّ لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ ﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، އޭނާ އެކަންތައް ހުއްޓައިނުލިނަމަ، ތިމަންއިލާހު އޭނާގެ ނިތްގަނޑުގައި ހިއްޕަވައި ނަރަކަޔަށް ގެންދަވާހުށީމެވެ.”
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿أَرَءَيْتَ إِن كَانَ عَلَى الْهُدَى﴾ މާނައީ: ” ތިބާ ޚަބަރު ދީބަލާށެވެ! އޭނާ ތެދުމަގުގައި ވީނަމަވެސް ހެއްޔެވެ. “ އެބަހީ: އޭ މުޚާޠަބުކުރެވޭ މީހާއެވެ. ސަޖިދައިގައި މިއޮންނެވި
ދެން ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ أَرَأَيْتَ الَّذِى يَنْهَى * عَبْداً إِذَا صَلَّى ﴾ މާނައީ: “އަޅަކު ނަމާދުކޮށްފި ހިނދު، އެކަން ނަހީކޮށް، މަނާކުރާ މީހާ ތިބާ ދުށީމުހެއްޔެވެ.” އެބަހީ: އެފަދަ މީހެއްގެ ޙާލުފެނި
ފުރަތަމަ ފިލާވަޅު: ﷲ ފިޔަވާ ޙައްޤުގޮތުގައި އަޅުކަންވެވޭ އިލާހަކު ނުވާކަމަށް ހެކިވުން ފަހެ މިކަލިމައިން ޘާބިތުކުރަނީ ޙައްޤުވެގެން އަޅުކަންކުރެވޭ ހަމައެކަނި ފަރާތަކީ ﷲ ކަމެވެ. އަދި ނަފީކުރަނީ ﷲ ފިޔަވާ އަޅުކަންކުރެވޭ އެންމެހާ ފަރާތްތަކެވެ.
ޞަޙާބީ ބޭކަލުން رضي الله عنهم ތިއްބެވީ ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަމުރުފުޅުތަކާއި ނަހީގެ އިންފާރުގެ ތެރޭގައެވެ. އެގޮތުން އެކަލޭގެފާނުގެ ކޮންމެ ޢަމަލުފުޅެއްގައްޔާއި އަޅުކަމެއްގައި އަދި މުޢާމަލާތަކުން އެބޭކަލުން ނަމޫނާ
ހުރިހާކަމެއްގައިވެސް ރުޖޫޢަވުންވަނީ ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށްކަމުގައިވުމުން ފަހެ ﷲ ގެ ނިޔާކުރެއްވުމުން ފިލުމަކީ އެއްވެސް މީހަކަށް ވާނޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. އަދި އެއިލާހުގެ ޘާވާބާއި ޢަދުލުވުރިކަމުންވެސްމެއެވެ. އެހެންކަމުން މިއާޔަތުގައި މިވާ ﴿ إِنَّ إِلَى
ސަލަފުންގެ ބޭކަލުން ސުންނަތަށް އަހަންމިއްޔަތު ދެއްވާފައިވާ ގޮތް އެކި ދުވަސްވަރުގައި ތަފާތެވެ. އެއީ އެޒަމާނެއްގައި ހުރި ވަސީލަތްކަކާއި ފުރުޞަތުތަކަށް ބިނާކޮށެވެ.
﴿كَلاَّ إِنَّ الإِنسَنَ لَيَطْغَى * أَن رَّءَاهُ اسْتَغْنَى * إِنَّ إِلَى رَبِّكَ الرُّجْعَى * أَرَأَيْتَ الَّذِى يَنْهَى * عَبْداً إِذَا صَلَّى * أَرَءَيْتَ إِن كَانَ
ޝަރުޢީ ގޮތުން ބަލާލާއިރު މިކަލިމައަކީ ބައެއް ޙާލަތްތަކުގައި ބޭނުންކުރުން ހުއްދަ އަދި އަނެއް ބައި ޙާލަތްތަކުގައި ބޭނުން ކުރުން ނަހީކުރައްވާފައިވާ ކަލިމައެކެވެ.