تَدْوِيْنُ السُّنَّةِ النَّبَوِيَّةِ – 29 –
ތިންވަނައީ: ޙަދީޘް ހޯދުމަށްޓަކައި ދަތުރުކުރުން:
ތިންވަނައީ: ޙަދީޘް ހޯދުމަށްޓަކައި ދަތުރުކުރުން:
8- ޒަކަރިއްޔާ ބިން ޢަދިއްޔު ވިދާޅުވިއެވެ. އަބޫ އިސްޙާޤު އަލްފަޒާޒީ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. “އެންމެން ދަންނަ މީހުންގެ ކިބައިން ބަޤިއްޔާ ޙަދީޘް ރިވާކޮށްފިނަމަ އޭނާގެ ޙަދީޘް ލިޔާށެވެ. އަދި ނުދަންނަ ބައެއްގެ ކިބައިން ރިވާކޮށްފިނަނަ
5- ޢަމްރު ބިން ޢަލީ އަލްފައްލާސް ވިދާޅުވިއެވެ. ޔަޙްޔާ ބިން ސަޢީދު ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އެހީމެވެ. “ޙަދީޘް ޢިލްމުގައި އިތުބާރު ނުހިފޭ މީހަކާ ބެހޭގޮތުން މީހަކު އައިސް ތިމަންނައާ ސުވާލުކުރުމުން ހަދަންވީ ގޮތަކާ ބެހޭގޮތުން
އިބްނު ސީރީން ވިދާޅުވިއެވެ.
“ހަމަކަށަވަރުން މިޢިލްމަކީ ދީނެކެވެ. ފަހެ، ތިބާގެ ދީން ތިޔަ ނަގަނީ ކާކުގެ ފުށުންތޯ ބަލާށެވެ.”
ތިރީގައި މިގެނެސްދެނީ ސަނަދުގައިވާ ބޭކަލުންގެ ވާހަކަދައްކާއިރު، ޘާބިތުވާ ވާހަކަދެއްކުމާއި އެކަމުގައި ފަރުވާތެރިވުމާ އަދި އިތުބާރު ނުހިފޭ މީހުންގެ ކިބައިން ޚަބަރުތައް ނުގެނައުމަށް ސަލަފުންގެ ބައެއް އިމާމުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅުތަކެވެ.
ފިތުނަތަކާއި ބިދުޢަތަކާއި ހަވާނަފްސަށް ތަބާވުން ފެތުރިގެން ދިޔުމުން، ޞަޙާބީ ބޭކަލުންގެ ޖީލަށްފަހު ވަޑައިގަތް ތާބިޢީންނާއި އަތުބާޢުއްތާބިޢީންނާއި އެނޫންވެސް ޞާލިޙު ޖީލުތަކުގެ ބޭކަލުން ސުންނަތް ރައްކާތެރިކުރެއްވުމަށް ބޭނުންކުރެއްވީ އެހެން މަގުތަކަކާއި ދާއިރާތަކެކެވެ.
އެ ދާއިރާތަކަކީ:
ފިތުނައުފައްދާ މީހުންނާއި ބިދުޢަވެރިންނާއި ހަވާނަފްސަށް ތަބާވާ މީހުންގެ ފުށުން މިއުންމަތާ އިސްލާމްދީނާއި ނުދީނުގެ ޢަޤީދާ ރައްކާތެރިވެގެންދަނީ އެފަދައިންނެވެ.
އެ ދޮރު ހަލާކުވެފައިވަނީ ޢުމަރުގެފާނު رضى الله عنه ޝަހީދުވުމުންނެވެ. އެކަން ހިނގީ މަޖޫސީންނާއި ނަޞާރާއިންގެ ރޭވުމަކުންނެވެ.
ދެވަނައީ: ތާބިޢީ ބޭކަލުންގެ ޒަމާނުގައި ސުންނަތަށް ދެއްވާފައިވާ އަހަންމިއްޔަތު
މިތަނުގައި މިބަޔާންކޮށްލަނީ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ބަސްފުޅުތަކާއި ހިނގާފައިވާ ބައެއް ޙާދިޘާތަކެވެ.
އެހެންކަމުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންވީ ދީން ފޯރުކޮށްދެއްވުމުގައި ނުހަނު ސަމާލުކަން ދެއްވި ބޭކަލުންނަށް ވީ ހިނދުވެސް ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ގެންނަ ރިވާޔަތްތަކުގައި ރައްކާތެރިވި ޘާބިތުކުރެއްވި ބޭކަލުންކަމުގައެވެ.
ހަމައެފަދައިން ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އަންހެން ބޭކަނބަލުންގެ ޢާދައަކަށްވެފައިވަނީ ދެމަފިރިންނާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމުގެ ސުވާލު ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންނާ ކުރެއްވުމެވެ. އެކަނބަލުންނަކީ އެކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާނެ ބޭކަނބަލުންނެވެ. އަދި
އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުތަކާއި ޢަމަލުފުޅުތަކަށް ބެއްލެވުމުގައި އެބޭކަލުން ޝައުޤުވެރިވެފައިވާ މިންވަރަކީ އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ބޭކަލުން ޑިއުޓީ ބައްސަވައިގެން ދެދުވަހުން އެއްދުވަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މަޖްލިސްތަކަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ.
﴿ كَلاَّ لاَ تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِب﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ކަލޭގެފާނު އޭނާޔަށް ކިޔަމަންވެ ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! އަދި ސަޖިދަކުރައްވައި ނަމާދު ކުރައްވާށެވެ! އަދި (ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް) ކަލޭގެފާނު ކުއްތަންވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!” ﴿كَلاَّ
﴿ سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ ﴾ މާނައީ: “ނިކަންހުރެ ތިމަންއިލާހު ޒަބާނިއްޔަ މަލާއިކަތުންނަށް ގޮވައިލައްވާހުށީމެވެ.” އެބަހީ: މިމީހާގެ މަޖިލީހުގައި ތިބި މީހުންނަށްވުރެ މަތިވެރި ބަޔަކު ތިމަންއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައިވެއެވެ. އެއީ ނަރަކަ ބަލަހައްޓަވާ މަލާއިކަތުންކަމުގައިވާ ޒަބާނިއްޔާއެވެ. ނަރަކަ
އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ نَاصِيَةٍ كَذِبَةٍ خَاطِئَةٍ ﴾ މާނައީ: “އެއީ ދޮގުވެރި، ކުށްވެރި ނިތްގަނޑެކެވެ.” މިތަނުގައި ޛިކުރުކުރެވިފައިވާ ނިތްގަނޑަކީ ކުރިންވެސް އިޝާރާތްކުރެވުނު ނިތްގަނޑެވެ. (ޢަރަބި ބަހުގައި މިގޮތަށް ތަކުރާރުވުމުން ދެވަނަ ފަހަރު ތަކުރާރުވެފައިވާ
ތިންވަނައީ: ޙަދީޘް ހޯދުމަށްޓަކައި ދަތުރުކުރުން:
8- ޒަކަރިއްޔާ ބިން ޢަދިއްޔު ވިދާޅުވިއެވެ. އަބޫ އިސްޙާޤު އަލްފަޒާޒީ ތިމަންކަލޭގެފާނަށް ވިދާޅުވިއެވެ. “އެންމެން ދަންނަ މީހުންގެ ކިބައިން ބަޤިއްޔާ ޙަދީޘް ރިވާކޮށްފިނަމަ އޭނާގެ ޙަދީޘް ލިޔާށެވެ. އަދި ނުދަންނަ ބައެއްގެ ކިބައިން ރިވާކޮށްފިނަނަ
5- ޢަމްރު ބިން ޢަލީ އަލްފައްލާސް ވިދާޅުވިއެވެ. ޔަޙްޔާ ބިން ސަޢީދު ވިދާޅުވަނިކޮށް ތިމަން އެހީމެވެ. “ޙަދީޘް ޢިލްމުގައި އިތުބާރު ނުހިފޭ މީހަކާ ބެހޭގޮތުން މީހަކު އައިސް ތިމަންނައާ ސުވާލުކުރުމުން ހަދަންވީ ގޮތަކާ ބެހޭގޮތުން
އިބްނު ސީރީން ވިދާޅުވިއެވެ.
“ހަމަކަށަވަރުން މިޢިލްމަކީ ދީނެކެވެ. ފަހެ، ތިބާގެ ދީން ތިޔަ ނަގަނީ ކާކުގެ ފުށުންތޯ ބަލާށެވެ.”
ތިރީގައި މިގެނެސްދެނީ ސަނަދުގައިވާ ބޭކަލުންގެ ވާހަކަދައްކާއިރު، ޘާބިތުވާ ވާހަކަދެއްކުމާއި އެކަމުގައި ފަރުވާތެރިވުމާ އަދި އިތުބާރު ނުހިފޭ މީހުންގެ ކިބައިން ޚަބަރުތައް ނުގެނައުމަށް ސަލަފުންގެ ބައެއް އިމާމުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބަސްފުޅުތަކެވެ.
ފިތުނަތަކާއި ބިދުޢަތަކާއި ހަވާނަފްސަށް ތަބާވުން ފެތުރިގެން ދިޔުމުން، ޞަޙާބީ ބޭކަލުންގެ ޖީލަށްފަހު ވަޑައިގަތް ތާބިޢީންނާއި އަތުބާޢުއްތާބިޢީންނާއި އެނޫންވެސް ޞާލިޙު ޖީލުތަކުގެ ބޭކަލުން ސުންނަތް ރައްކާތެރިކުރެއްވުމަށް ބޭނުންކުރެއްވީ އެހެން މަގުތަކަކާއި ދާއިރާތަކެކެވެ.
އެ ދާއިރާތަކަކީ:
ފިތުނައުފައްދާ މީހުންނާއި ބިދުޢަވެރިންނާއި ހަވާނަފްސަށް ތަބާވާ މީހުންގެ ފުށުން މިއުންމަތާ އިސްލާމްދީނާއި ނުދީނުގެ ޢަޤީދާ ރައްކާތެރިވެގެންދަނީ އެފަދައިންނެވެ.
އެ ދޮރު ހަލާކުވެފައިވަނީ ޢުމަރުގެފާނު رضى الله عنه ޝަހީދުވުމުންނެވެ. އެކަން ހިނގީ މަޖޫސީންނާއި ނަޞާރާއިންގެ ރޭވުމަކުންނެވެ.
ދެވަނައީ: ތާބިޢީ ބޭކަލުންގެ ޒަމާނުގައި ސުންނަތަށް ދެއްވާފައިވާ އަހަންމިއްޔަތު
މިތަނުގައި މިބަޔާންކޮށްލަނީ އެކަމާ ބެހޭގޮތުން އެބޭކަލުން ވިދާޅުވެފައިވާ ބައެއް ބަސްފުޅުތަކާއި ހިނގާފައިވާ ބައެއް ޙާދިޘާތަކެވެ.
އެހެންކަމުން ޞަޙާބީ ބޭކަލުންވީ ދީން ފޯރުކޮށްދެއްވުމުގައި ނުހަނު ސަމާލުކަން ދެއްވި ބޭކަލުންނަށް ވީ ހިނދުވެސް ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަރިހުން ގެންނަ ރިވާޔަތްތަކުގައި ރައްކާތެރިވި ޘާބިތުކުރެއްވި ބޭކަލުންކަމުގައެވެ.
ހަމައެފަދައިން ޞަޙާބީންގެ ތެރެއިން އަންހެން ބޭކަނބަލުންގެ ޢާދައަކަށްވެފައިވަނީ ދެމަފިރިންނާ ގުޅުންހުރި ކަންކަމުގެ ސުވާލު ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ގެ އަނބިއަނބިކަނބަލުންނާ ކުރެއްވުމެވެ. އެކަނބަލުންނަކީ އެކަން އެންމެ ރަނގަޅަށް ދެނެވަޑައިގަންނަވާނެ ބޭކަނބަލުންނެވެ. އަދި
އެކަލޭގެފާނުގެ ބަސްފުޅުތަކާއި ޢަމަލުފުޅުތަކަށް ބެއްލެވުމުގައި އެބޭކަލުން ޝައުޤުވެރިވެފައިވާ މިންވަރަކީ އޭގެ ތެރެއިން ބައެއް ބޭކަލުން ޑިއުޓީ ބައްސަވައިގެން ދެދުވަހުން އެއްދުވަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މަޖްލިސްތަކަށް ވަޑައިގަންނަވައެވެ.
﴿ كَلاَّ لاَ تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِب﴾ މާނައީ: “ހަމަހިލާ އެހެންނަކުން ނުވާނެއެވެ. ކަލޭގެފާނު އޭނާޔަށް ކިޔަމަންވެ ވަޑައިނުގަންނަވާށެވެ! އަދި ސަޖިދަކުރައްވައި ނަމާދު ކުރައްވާށެވެ! އަދި (ﷲ ގެ ޙަޟްރަތަށް) ކަލޭގެފާނު ކުއްތަންވެވަޑައިގަންނަވާށެވެ!” ﴿كَلاَّ
﴿ سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ ﴾ މާނައީ: “ނިކަންހުރެ ތިމަންއިލާހު ޒަބާނިއްޔަ މަލާއިކަތުންނަށް ގޮވައިލައްވާހުށީމެވެ.” އެބަހީ: މިމީހާގެ މަޖިލީހުގައި ތިބި މީހުންނަށްވުރެ މަތިވެރި ބަޔަކު ތިމަންއިލާހުގެ ޙަޟްރަތުގައިވެއެވެ. އެއީ ނަރަކަ ބަލަހައްޓަވާ މަލާއިކަތުންކަމުގައިވާ ޒަބާނިއްޔާއެވެ. ނަރަކަ
އެއިލާހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ. ﴿ نَاصِيَةٍ كَذِبَةٍ خَاطِئَةٍ ﴾ މާނައީ: “އެއީ ދޮގުވެރި، ކުށްވެރި ނިތްގަނޑެކެވެ.” މިތަނުގައި ޛިކުރުކުރެވިފައިވާ ނިތްގަނޑަކީ ކުރިންވެސް އިޝާރާތްކުރެވުނު ނިތްގަނޑެވެ. (ޢަރަބި ބަހުގައި މިގޮތަށް ތަކުރާރުވުމުން ދެވަނަ ފަހަރު ތަކުރާރުވެފައިވާ