![](https://dhisalafiyyah.net/wp-content/uploads/2016/05/alaq-thafseer.jpg)
سورة العلق ގެ ތަފްސީރު 6
﴿اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ﴾
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަކީ، އެންމެ ދީލަތިވަންތަ ފަރާތެވެ.”
﴿اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ﴾
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަކީ، އެންމެ ދީލަތިވަންތަ ފަރާތެވެ.”
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި ސުންނަތްނަމާދުތައްވެސް ކުރާނެ ގޮތް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދަސްކޮށްދެއްވާފައެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ އެއިލާހު އިންސާނާ ޚަލްޤުކުރެއްވީ ގަނޑުލޭކޮޅެއްގެ ޛަރީޢާއިންކަމުގައެވެ.
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿خَلَقَ الإِنسَنَ مِنْ عَلَقٍ﴾
މާނައީ: “ގަނޑުލޭކޮޅަކުން އެއިލާހު އިންސާނާ ހެއްދެވިއެވެ.”
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ﴾
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބުގެ އިސްމުފުޅުން ކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ! (އެއިލާހީ) ހުރިހާ އެއްޗެއް ހެއްދެވި އިލާހެވެ.”
ފަހެ އެކަލޭގެފާނުވީ ލިޔަން ކިޔަން ނުދަންނަ ބޭކަލަކަށެވެ. އެއީ ﷲ ގެ ޙިކްމަތްވަންތަކަމުންނެވެ.
﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ * خَلَقَ الإِنسَنَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الاَكْرَمُ * الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الإِنسَنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ﴾
ފުރަތަމަ ފަޞްލުގެ ޖަވާބުތައް
ޖާބިރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ތިމަން ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހުންނެވި ހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ޤުރުއާން ބާވައިލެއްވުނެވެ. އަދި އޭގެ ތަފްސީރު އެކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. އެ ޤުރުއާނުގައިވާ ކަމަކަށް އެކަލޭގެފާނު ޢަމަލުކުރައްވައިފިނަމަ ތިމަން ބޭކަލުންވެސް އެކަމަކަށް ޢަމަލުކުރައްވަމެވެ.”
އަބޫ ޢުމަރު އިބްނު ޢަބްދުލްބައްރު ވިދާޅުވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު صلى الله عليه وسلم ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިވަނީ ދެގޮތަކަށެވެ. ފުރަތަމައީ: ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އިޖުމާލީކޮށް އައިސްފައިވާ ކަންތައްތައް ބަޔާންކޮށްދެއްވުން. އެއީ މިޘާލަކަށް ފަރުޟުފަސްނަމާދާއި އޭގެ ވަގުތާއި
ﷲ ތަޢާލާ އެންމެހާ ރަސޫލުބޭކަލުން ފޮނުއްވީ އުފާވެރި ޚަބަރާއި ބިރުވެރި ޚަބަރު ދެއްވާ ބޭކަލުންތަކެއް ކަމުގައެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ މި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. ﴿رُسُلًا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى
އަދި މީސްތަކުން މަރުވުމަށްފަހު އަލުން ދިރުއްވޭނެއެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ މި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَىٰ ﴿٥٥﴾ ([1]) މާނައީ: “ތިމަންއިލާހު ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވީ އެބިމުންނެވެ.
ދެންފަހެ، މަދީނާގައި ހަމަޖެހިވަޑައިގެންނެވުނު ހިނދު އިސްލާމްދީނުގައި ދެންހުރި އަޅުކަންތައް އަދާކުރުމަށް އަމުރުކުރެއްވުނެވެ. މިސާލަކަށް: ޒަކާތާއި ރޯދައާއި ޙައްޖާއި ބަންގިއާއި ޖިހާދާއި ހެޔޮކަންކަމަށް އަމުރުކުރުމާއި މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރުން ފަދަ އެހެންވެސް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ކަންތައްތަކެވެ. މިކަމުގައި
ހިޖުރަކުރުމަކީ: ޝިރުކުގެ ރަށް ދޫކޮށް އިސްލާމުންގެ ރަށަކަށް ބަދަލުވުމެވެ. ޝިރުކުގެ ރަށުން އިސްލާމުންގެ ރަށަށް ހިޖުރަކުރުމަކީ މިއުންމަތުގެ މައްޗަށް ފަރުޟު ވެގެންވާ ކަމެކެވެ. އަދި އެއީ ޤިޔާމަތް ޤާއިމްވެއްޖައުމަށް ދާނދެން ދެމިއޮންނާނެކަމެކެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ
މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވީ ޝިރުކުކުރުމުން އިންޛާރު ކުރެއްވުމަށާއި އެއިލާހުގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ގޮވާލެއްވުމަށްޓަކައެވެ. މީގެ ދަލީލަކީ ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ. يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ ﴿١﴾ قُمْ فَأَنذِرْ ﴿٢﴾ وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ﴿٣﴾ وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿٤﴾ وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ ﴿٥﴾ وَلَا تَمْنُن تَسْتَكْثِرُ ﴿٦﴾ وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ ﴿٧﴾ ([1])
ތިންވަނަ އަޞްލު: ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ މަޢުރިފާކޮށް ދެނެގަތުން އެކަލޭގެފާނަކީ ހާޝިމުގެ ދަރި ޢަބްދުލް މުއްޠަލިބުގެ ދަރި ޢަބްދުﷲ ގެ ދަރި މުޙައްމަދެވެ. އަދި ހާޝިމުއަކީ ޤުރައިޝުވަންހައިގެ މީހެކެވެ. އަދި ގުރައިޝުވަންހައަކީ ޢަރަބިންގެ
﴿اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ﴾
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ! އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބަކީ، އެންމެ ދީލަތިވަންތަ ފަރާތެވެ.”
ނަބިއްޔާ صلى الله عليه وسلم ވަނީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި ސުންނަތްނަމާދުތައްވެސް ކުރާނެ ގޮތް އަޅުގަނޑުމެންނަށް ދަސްކޮށްދެއްވާފައެވެ.
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރައްވާފައިވަނީ އެއިލާހު އިންސާނާ ޚަލްޤުކުރެއްވީ ގަނޑުލޭކޮޅެއްގެ ޛަރީޢާއިންކަމުގައެވެ.
ދެން އެއަށްފަހު ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿خَلَقَ الإِنسَنَ مِنْ عَلَقٍ﴾
މާނައީ: “ގަނޑުލޭކޮޅަކުން އެއިލާހު އިންސާނާ ހެއްދެވިއެވެ.”
ﷲ ތަޢާލާ ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ﴾
މާނައީ: “ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރައްބުގެ އިސްމުފުޅުން ކަލޭގެފާނު ކިޔަވާ ވިދާޅުވާށެވެ! (އެއިލާހީ) ހުރިހާ އެއްޗެއް ހެއްދެވި އިލާހެވެ.”
ފަހެ އެކަލޭގެފާނުވީ ލިޔަން ކިޔަން ނުދަންނަ ބޭކަލަކަށެވެ. އެއީ ﷲ ގެ ޙިކްމަތްވަންތަކަމުންނެވެ.
﴿اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَقَ * خَلَقَ الإِنسَنَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الاَكْرَمُ * الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الإِنسَنَ مَا لَمْ يَعْلَمْ﴾
ފުރަތަމަ ފަޞްލުގެ ޖަވާބުތައް
ޖާބިރުގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ.
ﷲ ގެ ރަސޫލާ صلى الله عليه وسلم ތިމަން ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ހުންނެވި ހިނދު އެކަލޭގެފާނުގެ މައްޗަށް ޤުރުއާން ބާވައިލެއްވުނެވެ. އަދި އޭގެ ތަފްސީރު އެކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވައެވެ. އެ ޤުރުއާނުގައިވާ ކަމަކަށް އެކަލޭގެފާނު ޢަމަލުކުރައްވައިފިނަމަ ތިމަން ބޭކަލުންވެސް އެކަމަކަށް ޢަމަލުކުރައްވަމެވެ.”
އަބޫ ޢުމަރު އިބްނު ޢަބްދުލްބައްރު ވިދާޅުވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު صلى الله عليه وسلم ބަޔާންކޮށްދެއްވާފައިވަނީ ދެގޮތަކަށެވެ. ފުރަތަމައީ: ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އިޖުމާލީކޮށް އައިސްފައިވާ ކަންތައްތައް ބަޔާންކޮށްދެއްވުން. އެއީ މިޘާލަކަށް ފަރުޟުފަސްނަމާދާއި އޭގެ ވަގުތާއި
ﷲ ތަޢާލާ އެންމެހާ ރަސޫލުބޭކަލުން ފޮނުއްވީ އުފާވެރި ޚަބަރާއި ބިރުވެރި ޚަބަރު ދެއްވާ ބޭކަލުންތަކެއް ކަމުގައެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ މި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. ﴿رُسُلًا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى
އަދި މީސްތަކުން މަރުވުމަށްފަހު އަލުން ދިރުއްވޭނެއެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ ﷲ ތަޢާލާގެ މި ވަޙީބަސްފުޅެވެ. مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَىٰ ﴿٥٥﴾ ([1]) މާނައީ: “ތިމަންއިލާހު ތިޔަބައިމީހުން ހެއްދެވީ އެބިމުންނެވެ.
ދެންފަހެ، މަދީނާގައި ހަމަޖެހިވަޑައިގެންނެވުނު ހިނދު އިސްލާމްދީނުގައި ދެންހުރި އަޅުކަންތައް އަދާކުރުމަށް އަމުރުކުރެއްވުނެވެ. މިސާލަކަށް: ޒަކާތާއި ރޯދައާއި ޙައްޖާއި ބަންގިއާއި ޖިހާދާއި ހެޔޮކަންކަމަށް އަމުރުކުރުމާއި މުންކަރާތްތައް ނަހީކުރުން ފަދަ އެހެންވެސް އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ކަންތައްތަކެވެ. މިކަމުގައި
ހިޖުރަކުރުމަކީ: ޝިރުކުގެ ރަށް ދޫކޮށް އިސްލާމުންގެ ރަށަކަށް ބަދަލުވުމެވެ. ޝިރުކުގެ ރަށުން އިސްލާމުންގެ ރަށަށް ހިޖުރަކުރުމަކީ މިއުންމަތުގެ މައްޗަށް ފަރުޟު ވެގެންވާ ކަމެކެވެ. އަދި އެއީ ޤިޔާމަތް ޤާއިމްވެއްޖައުމަށް ދާނދެން ދެމިއޮންނާނެކަމެކެވެ. އެކަމުގެ ދަލީލަކީ
މާތް ﷲ އެކަލޭގެފާނު ފޮނުއްވީ ޝިރުކުކުރުމުން އިންޛާރު ކުރެއްވުމަށާއި އެއިލާހުގެ އެއްކައުވަންތަކަމަށް ގޮވާލެއްވުމަށްޓަކައެވެ. މީގެ ދަލީލަކީ ﷲގެ ވަޙީބަސްފުޅެވެ. يَا أَيُّهَا الْمُدَّثِّرُ ﴿١﴾ قُمْ فَأَنذِرْ ﴿٢﴾ وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ﴿٣﴾ وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ﴿٤﴾ وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ ﴿٥﴾ وَلَا تَمْنُن تَسْتَكْثِرُ ﴿٦﴾ وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْ ﴿٧﴾ ([1])
ތިންވަނަ އަޞްލު: ނަބިއްޔާ މުޙައްމަދު ޞައްލަﷲ ޢަލައިހިވަސައްލަމަ މަޢުރިފާކޮށް ދެނެގަތުން އެކަލޭގެފާނަކީ ހާޝިމުގެ ދަރި ޢަބްދުލް މުއްޠަލިބުގެ ދަރި ޢަބްދުﷲ ގެ ދަރި މުޙައްމަދެވެ. އަދި ހާޝިމުއަކީ ޤުރައިޝުވަންހައިގެ މީހެކެވެ. އަދި ގުރައިޝުވަންހައަކީ ޢަރަބިންގެ