ދަންނާށެވެ! ޤަޟާގެ މަންޞިބަށް އެދުމާއި އެ މަޤާމު ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ އެމީހަކަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހު ހަލާކާއި ހިތާމައާ ކުރިމަތިވެދާނެ ސަބަބެކެވެ.
އެހެންކަމުން ޤަޟާގެ ދާއިރާގެ ތެރެއަށް ވަންނަ މީހާ އޭނާގެ މަސައްކަތް ކުރުމުގައި އޭނާއަށް ވީވަރަކުން ޙައްޤާއި ޢަދުލުވެރިކަން ނަގަހައްޓަން ގަދައަޅައި މަސައްކަތް ކުރަންވާނެއެވެ.
ރަސޫލާ صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރި ނަޖުރާނުގެ ވަފުދު އިތުރުއެކަލޭގެފާނުންގެ މިސްކިތްކޮޅުގައި އަޅުކަން ކުރި ވާހަކަ ބަޔާން ކޮށް އައިސްފައިވާ ޚަބަރަކީ ސަނަދުގެ ގޮތުން ޞައްޙަ ޚަބަރެއް ނޫނެކެވެ. އެހެންކަމުން މި ފިޤުހީ މައްސަލައިގައި ދަލީލު ނަގަން އެ ޙަދީޘް ބޭނުން ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ނަޞާރާއިންގެ ވަފުދުގެ އަޅުކަމާމެދު އައިސްފައިވާ ވާހަކަ
މާނައީ: “ޤާޟީންވަނީ ތިން ބާވަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ސުވަރުގޭގައިވަނީ އެންމެ ބާވަތެކެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދެ ބާވަތެއްވަނީ ނަރަކައިގައެވެ.
ޤަޟާގެ މަންޞިބާމެދު އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ޙަދީޘްތަކާއި އެފަދަ މަޤާމުތަކާމެދު މީސްތަކުން ބިރުވެތިކުރުވަނިވި މޭރުމުން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘްތަކަކީ މި ދާއިރާއަށް ވަންނަ ޢަދުލުވެރިކަން ނެތް ޢިލްމުވެރީންނަށް، ނުވަތަ މި މަންޞިބަށް އަމިއްލައަށް ކުރިމަތިލާ ޢިލްމެއް ނެތް ޖާހިލުންނަށް އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ.
އަދި ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާ ލިބޭނޭ ހަތް ބާވަތެއްގެ މީހުން ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. މި ހަތް ބާވަތުން ކުރެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރައްވަނީ ޢަދުލުވެރި އިމާމެއްގެ ވާހަކައެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: ޤަޟާގެ މާތްކަމާއި ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އެކަން އަދާކުރުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވައިފައިވުން
އިތުރަށް ޢަޖާއިބު ކުރުވަނިވި ކަމަކީ އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި އެ ބައެއްގެ ކިޔެވުމުގެ ސަބަބުން މަޝްހޫރުކަން ލިބިފައިވާ ބައެއް މީހުން ޤުރްއާން ކިޔަވަން ދަސްކުރަން ބޭނުންކޮށް އުޅޭ އުކުޅަކީ ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ކޫސަނި ލަވަތަކަށް ވާކަމެވެ!
ދެވަނަ ޙާލަތް: އުނގެނިގެން އަދި ތަމުރީނުކޮށްގެން މެނުވީ ޙާސިލު ނުކުރެވޭނޭ، މީހުން އުފައްދައިފައިވާ ރާގުތަކާއި މިއުޒިކީ ރިދަމުތަކެވެ. މިއީ ވަކި ގޮތަކަށް އަޑު ހިފަހައްޓައިގެން އަދި ވަކި މިންވަރަކަށް އަޑު ގެންގުޅެގެން މެނުވީ ޙާޞިލު ނުކުރެވޭނޭ ރާގުތަކެކެވެ. އެހެންކަމުން މި ހަމަތަކަށް ޤުރްއާން ކިޔެވުން ހުއްދަ ނުވާނެއެވެ.
މި ތަނުގައި ޤުރުއާނުގެ ފަންނުގެ އަހުލުވެރީން ބަޔާން ކުރައްވާފައިވާ ބައެއް ފައިދާކުރަނިވި ކަންކަން އިތުރު ކޮށްލާނަމެވެ.
މަޤާމާތުތަކަކީ ލަވަ ކިޔުންތެރީން ލަވަ ކިޔައި އުޅުމަށް ބޭނުންކުރާ ހަމަތަކެކެވެ. އެ ފަންނުގެ މީހުންވަނީ އެ ހަމަތަކުގެ ބާވަތްތައް އެކި ބައިބަޔަށް ބަހާ، އެ ބާވަތްތަކަށް ‘މަޤާމާތު’ އޭ ކިޔާފައެވެ.
ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
ހޯނު ޤަތުލު ކުރެވެނީ އެ އެއްޗެހީގެ ތެރެއިން އިބްރާހީމުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި އުޅުނު އެއްޗެއް ކުޅަ ކަމަކުން ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެއީ އެ އެއްޗަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ނުރައްކާތެރި އަދި އިންސާނުންނަށް ގެއްލުން ދެނިވި އެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިކަމުގައި ގެތަކާއި އެހެން ތަންތަނުގައި އުޅޭ ހޯނު ހަމަހަމަވެގެން ވެއެވެ.
ފުރަތަމައީ:
ދަންނަބޭކަލުންގެ ގިނަ ބޭކަލުންގެ ރައުޔު: ޢިލްމުވެރިން ކުރެ ގިނަ ބޭކަލުން ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސަލާމު ދޭނީ އެއް ފަހަރެވެ. އެއީ އޭނާގެ ކަނާތް ފަރާތަށެވެ.
ދަންނާށެވެ! ޤަޟާގެ މަންޞިބަށް އެދުމާއި އެ މަޤާމު ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ކުރުމަކީ އެމީހަކަށް ޤިޔާމަތް ދުވަހު ހަލާކާއި ހިތާމައާ ކުރިމަތިވެދާނެ ސަބަބެކެވެ.
އެހެންކަމުން ޤަޟާގެ ދާއިރާގެ ތެރެއަށް ވަންނަ މީހާ އޭނާގެ މަސައްކަތް ކުރުމުގައި އޭނާއަށް ވީވަރަކުން ޙައްޤާއި ޢަދުލުވެރިކަން ނަގަހައްޓަން ގަދައަޅައި މަސައްކަތް ކުރަންވާނެއެވެ.
ރަސޫލާ صَلَّىٰ اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَގެ އަރިހަށް ޒިޔާރަތް ކުރި ނަޖުރާނުގެ ވަފުދު އިތުރުއެކަލޭގެފާނުންގެ މިސްކިތްކޮޅުގައި އަޅުކަން ކުރި ވާހަކަ ބަޔާން ކޮށް އައިސްފައިވާ ޚަބަރަކީ ސަނަދުގެ ގޮތުން ޞައްޙަ ޚަބަރެއް ނޫނެކެވެ. އެހެންކަމުން މި ފިޤުހީ މައްސަލައިގައި ދަލީލު ނަގަން އެ ޙަދީޘް ބޭނުން ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ނަޞާރާއިންގެ ވަފުދުގެ އަޅުކަމާމެދު އައިސްފައިވާ ވާހަކަ
މާނައީ: “ޤާޟީންވަނީ ތިން ބާވަތަކަށެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ސުވަރުގޭގައިވަނީ އެންމެ ބާވަތެކެވެ. އޭގެ ތެރެއިން ދެ ބާވަތެއްވަނީ ނަރަކައިގައެވެ.
ޤަޟާގެ މަންޞިބާމެދު އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ޙަދީޘްތަކާއި އެފަދަ މަޤާމުތަކާމެދު މީސްތަކުން ބިރުވެތިކުރުވަނިވި މޭރުމުން އައިސްފައިވާ ޙަދީޘްތަކަކީ މި ދާއިރާއަށް ވަންނަ ޢަދުލުވެރިކަން ނެތް ޢިލްމުވެރީންނަށް، ނުވަތަ މި މަންޞިބަށް އަމިއްލައަށް ކުރިމަތިލާ ޢިލްމެއް ނެތް ޖާހިލުންނަށް އައިސްފައިވާ ވަޢީދުގެ ބަސްފުޅުތަކެކެވެ.
އަދި ޞައްޙަ ޙަދީޘުގައި ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާ ލިބޭނޭ ހަތް ބާވަތެއްގެ މީހުން ބަޔާން ކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. މި ހަތް ބާވަތުން ކުރެ އެންމެ ފުރަތަމަ ބަޔާން ކުރައްވަނީ ޢަދުލުވެރި އިމާމެއްގެ ވާހަކައެވެ.
ދެވަނަ ބާބު: ޤަޟާގެ މާތްކަމާއި ޢަދުލުވެރިކަމާއެކު އެކަން އަދާކުރުމަށް ހިތްވަރު ދެއްވައިފައިވުން
އިތުރަށް ޢަޖާއިބު ކުރުވަނިވި ކަމަކީ އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި އެ ބައެއްގެ ކިޔެވުމުގެ ސަބަބުން މަޝްހޫރުކަން ލިބިފައިވާ ބައެއް މީހުން ޤުރްއާން ކިޔަވަން ދަސްކުރަން ބޭނުންކޮށް އުޅޭ އުކުޅަކީ ތާކުންތާކު ނުޖެހޭ ކޫސަނި ލަވަތަކަށް ވާކަމެވެ!
ދެވަނަ ޙާލަތް: އުނގެނިގެން އަދި ތަމުރީނުކޮށްގެން މެނުވީ ޙާސިލު ނުކުރެވޭނޭ، މީހުން އުފައްދައިފައިވާ ރާގުތަކާއި މިއުޒިކީ ރިދަމުތަކެވެ. މިއީ ވަކި ގޮތަކަށް އަޑު ހިފަހައްޓައިގެން އަދި ވަކި މިންވަރަކަށް އަޑު ގެންގުޅެގެން މެނުވީ ޙާޞިލު ނުކުރެވޭނޭ ރާގުތަކެކެވެ. އެހެންކަމުން މި ހަމަތަކަށް ޤުރްއާން ކިޔެވުން ހުއްދަ ނުވާނެއެވެ.
މި ތަނުގައި ޤުރުއާނުގެ ފަންނުގެ އަހުލުވެރީން ބަޔާން ކުރައްވާފައިވާ ބައެއް ފައިދާކުރަނިވި ކަންކަން އިތުރު ކޮށްލާނަމެވެ.
މަޤާމާތުތަކަކީ ލަވަ ކިޔުންތެރީން ލަވަ ކިޔައި އުޅުމަށް ބޭނުންކުރާ ހަމަތަކެކެވެ. އެ ފަންނުގެ މީހުންވަނީ އެ ހަމަތަކުގެ ބާވަތްތައް އެކި ބައިބަޔަށް ބަހާ، އެ ބާވަތްތަކަށް ‘މަޤާމާތު’ އޭ ކިޔާފައެވެ.
ކަށުނަމާދުގައިވަނީ ކަނާތްފަރާތަށް އެއް ސަލާމް ދިނުމެވެ. ނަމަވެސް ކަނާތަށާއި ވާތްފަރާތަށް ސަލާމު ދީ ދެ ސަލާމު ދިނުމުގައިވެސް މައްސަލައެއް ނެތެވެ. وَاللهُ أَعْلَمُ.
ދެވަނައީ: ބައެއް ދަންނަބޭކަލުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސުންނަތްވެގެންވަނީ ދެ ސަލާމު ދިނުމެވެ. މިއީ ފަރުޟު ނަމާދުތަކާއި އެހެން ސުންނަތް ނަމާދުތަކޭ އެއްފަދައިންނެވެ. މިއީ ޙަނަފީންނާއި ޝާފިޢީ މަޛްހަބުގެ ރައުޔެވެ. [ބައްލަވާ: المَبْسُوط (2
ހޯނު ޤަތުލު ކުރެވެނީ އެ އެއްޗެހީގެ ތެރެއިން އިބްރާހީމުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި އުޅުނު އެއްޗެއް ކުޅަ ކަމަކުން ނޫނެވެ. އެހެނެއްކަމަކު އެއީ އެ އެއްޗަކީ އޭގެ ޒާތުގައި ނުރައްކާތެރި އަދި އިންސާނުންނަށް ގެއްލުން ދެނިވި އެއްޗެއްކަމުގައި ވާތީއެވެ. މިކަމުގައި ގެތަކާއި އެހެން ތަންތަނުގައި އުޅޭ ހޯނު ހަމަހަމަވެގެން ވެއެވެ.
ފުރަތަމައީ:
ދަންނަބޭކަލުންގެ ގިނަ ބޭކަލުންގެ ރައުޔު: ޢިލްމުވެރިން ކުރެ ގިނަ ބޭކަލުން ދެކިވަޑައިގަންނަވާ ގޮތުގައި ކަށުނަމާދުގައި ސަލާމު ދޭނީ އެއް ފަހަރެވެ. އެއީ އޭނާގެ ކަނާތް ފަރާތަށެވެ.
