ޢާއްމު މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމުގެ ޙުކުމް ޢާއްމު މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޢާއްމު މުދަލަކީ: ޢާއްމުމީހުންގެ މަންފާއަށް ބޭނުންކުރާ، ވަކި ޚާއްޞަ މީހެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ޚާއްޞަ ފަރާތެއްގެ މިލްކަކަށްނުވާ މުދަލެވެ. މީގެ މިސާލަކީ: މުސްލިމުންގެ
ނިޞާބުހަމަވުން ނިޞާބުގެ ތަޢުރީފު ނިޞާބަކީ؛ އެ މިންވަރެއް ހަމަވުމުން ޒަކާތް ވާޖިބުވާކަމަށް ޝާރިޢު ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުދަލުގެ މިންވަރެވެ. އެ މިންވަރަށްވުރެ މަދުވެއްޖެނަމަ ޒަކާތް ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. ޒަކާތް ދައްކާ މުދަލުގެ ބާވަތަކާގުޅޭގޮތުން އެ މިންވަރު ތަފާތުވާނެއެވެ.([1])
ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދާ ފުރަތަމަ މަސްއަލަ: ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލަކީ: އެއީ ކުރިން މީހެއްގެ މިލްކުގައި ނެތް މުދަލެއް މިލްކުވުމެވެ. އެއީ ރަނާއި ރިހިކަމުގައިވީނަމަވެސް،
ޙައުލު (އަހަރު) ހަމަވުން ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގައި ޙައުލު ހަމަވުން ޝަރުޠުވެގެންވުން (ޒަކާތް ވާޖިބުވުމަށްޓަކައި) ޙައުލު ހަމަވުން ޝަރުޠުވެގެންވެއެވެ.([1]) އެއީ؛ ރަނާއި ރިއްސާއި، ނަޢަމްސޫފިންނާއި، ވިޔަފާރިމުދަލުގައެވެ. ދަލީލުތައް؛ ފުރަތަމައީ؛ އަޘަރުތަކުން (1) ޢަލީ رَضِيَ اللهُ
ދަރަންޏަށް ދީފައިވާ މުދަލުން ޒަކާތްދިނުން
ޙަރާމް މުދަލުން ޒަކާތް ދިނުން
މިލްކުވެރިކަމުގައިވާ މަންފާ ޙާޞިލުނުކުރެވޭ މުދަލުގެ މިސާލުތަކުގެ ތެރޭގައި؛ ގެއްލިފައިވާ މުދާ، ކަނޑަށް ވެއްޓިފައިވާ މުދާ، ފޭރިގެންފައިވާ މުދާ، ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން ނަގާފައިވާ މުދާ ހިމެނެއެވެ.
ޒަކާތުގެ ހުރިހާ މުދަލެއްގައިވެސް ފުރިހަމައަށް މިލްކުވުމަކީ ޝަރުޠުވެގެންވާ ކަމެކެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގައި ބުއްދިސަލާމަތުންހުރުމާއި، ބާލިޣުވުން ޝަރުޠުވެގެން ނުވެއެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި މުދަލުގެ ވެރިފަރާތަކީ މިނިވަނަކު ކަމުގައިވުން ޝަރުޠުވެގެންވެއެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވާނީ މުސްލިމުންގެ މައްޗަށެވެ. އަދި އެއްވެސްގޮތަކަށް އިސްލާމްނުވެހުރި ކާފަރެއްގެ މައްޗަށް ޒަކާތްދިނުމެއް ނުވެއެވެ.
ޒަކާތްދިނުމުން މަނާވެގެންފިމީހާގެ މުދަލުން ޒަކާތަށް ވާޖިބުވާ މިންވަރުގެ އިތުރަށް ޢުޤޫބާތެއްގެގޮތުން އެއްޗެއް ނެގިދާނެތޯއާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި އިޚްތިލާފުވެފައިވެއެވެ. މިގޮތުން ދެބަސްފުޅެއް އައިސްފައިވެއެވެ.
ޒަކާތް ނުދިނުމުން މީސްތަކުން ދުރުހެލިކުރެއްވުމުގެގޮތުން، ޚާއްޞަކޮށް ޒަކާތްނުދޭމީހާއަށް އާޚިރަތުގައި ލިބޭނެ ޢުޤޫބާތުގެ ވާހަކަ ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި ވާރިދުވެފައިވެއެވެ.
ޒަކާތްދިނުމަކީ ދީނުގެ ފަރުޟުތަކުގެ ތެރެއިންވާ ފަރުޟެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގެ ފަސްރުކުނުގެ ތެރެއިން ތިންވަނަ ރުކުނެވެ.
އިޞްޠިލާޙީގޮތުން ޒަކާތަކީ؛ ކަނޑައެޅިފައިވާ މުދަލަކުން ޝަރުޢީގޮތުން ނެރުން ވާޖިބުވާ މިންވަރެއް ނެރެ، ވަކި ޚާއްޞަ ބަޔަކަށް ނުވަތަ ފަރާތަކާ ޙަވާލުކޮށްގެން ﷲ ތަޢާލާއަށް އަޅުވެތިވުމެވެ.
ދަތްފަދަ ބައެއް މަޞްނޫޢީ ތަކެއްޗަކީ ނެގޭ އެއްޗެއްކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެކަމަކީ ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ އުނދަގޫކަމެއް ގެނުވާނެ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން، އެފަދަ އެއްޗެއް އަޅާ މީހަކު، ޠާހިރުވާއިރު، އެ އެއްޗެއް ނެގުމެއް އަދި ޙަރަކާތްކޮށްލުމެއް ނުވެއެވެ.
ޢާއްމު މުދަލުން ޒަކާތް ނެރުމުގެ ޙުކުމް ޢާއްމު މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޢާއްމު މުދަލަކީ: ޢާއްމުމީހުންގެ މަންފާއަށް ބޭނުންކުރާ، ވަކި ޚާއްޞަ މީހެއްގެ ނުވަތަ ވަކި ޚާއްޞަ ފަރާތެއްގެ މިލްކަކަށްނުވާ މުދަލެވެ. މީގެ މިސާލަކީ: މުސްލިމުންގެ
ނިޞާބުހަމަވުން ނިޞާބުގެ ތަޢުރީފު ނިޞާބަކީ؛ އެ މިންވަރެއް ހަމަވުމުން ޒަކާތް ވާޖިބުވާކަމަށް ޝާރިޢު ކަނޑައަޅުއްވާފައިވާ މުދަލުގެ މިންވަރެވެ. އެ މިންވަރަށްވުރެ މަދުވެއްޖެނަމަ ޒަކާތް ވާޖިބެއްނުވާނެއެވެ. ޒަކާތް ދައްކާ މުދަލުގެ ބާވަތަކާގުޅޭގޮތުން އެ މިންވަރު ތަފާތުވާނެއެވެ.([1])
ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދާ ފުރަތަމަ މަސްއަލަ: ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލުގެ ތަޢުރީފު ޙައުލުގެ ތެރޭގައި ލިބޭ މުދަލަކީ: އެއީ ކުރިން މީހެއްގެ މިލްކުގައި ނެތް މުދަލެއް މިލްކުވުމެވެ. އެއީ ރަނާއި ރިހިކަމުގައިވީނަމަވެސް،
ޙައުލު (އަހަރު) ހަމަވުން ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގައި ޙައުލު ހަމަވުން ޝަރުޠުވެގެންވުން (ޒަކާތް ވާޖިބުވުމަށްޓަކައި) ޙައުލު ހަމަވުން ޝަރުޠުވެގެންވެއެވެ.([1]) އެއީ؛ ރަނާއި ރިއްސާއި، ނަޢަމްސޫފިންނާއި، ވިޔަފާރިމުދަލުގައެވެ. ދަލީލުތައް؛ ފުރަތަމައީ؛ އަޘަރުތަކުން (1) ޢަލީ رَضِيَ اللهُ
ދަރަންޏަށް ދީފައިވާ މުދަލުން ޒަކާތްދިނުން
ޙަރާމް މުދަލުން ޒަކާތް ދިނުން
މިލްކުވެރިކަމުގައިވާ މަންފާ ޙާޞިލުނުކުރެވޭ މުދަލުގެ މިސާލުތަކުގެ ތެރޭގައި؛ ގެއްލިފައިވާ މުދާ، ކަނޑަށް ވެއްޓިފައިވާ މުދާ، ފޭރިގެންފައިވާ މުދާ، ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން ނަގާފައިވާ މުދާ ހިމެނެއެވެ.
ޒަކާތުގެ ހުރިހާ މުދަލެއްގައިވެސް ފުރިހަމައަށް މިލްކުވުމަކީ ޝަރުޠުވެގެންވާ ކަމެކެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގައި ބުއްދިސަލާމަތުންހުރުމާއި، ބާލިޣުވުން ޝަރުޠުވެގެން ނުވެއެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވުމުގެ ޝަރުޠުތަކުގެ ތެރޭގައި މުދަލުގެ ވެރިފަރާތަކީ މިނިވަނަކު ކަމުގައިވުން ޝަރުޠުވެގެންވެއެވެ.
ޒަކާތް ވާޖިބުވާނީ މުސްލިމުންގެ މައްޗަށެވެ. އަދި އެއްވެސްގޮތަކަށް އިސްލާމްނުވެހުރި ކާފަރެއްގެ މައްޗަށް ޒަކާތްދިނުމެއް ނުވެއެވެ.
ޒަކާތްދިނުމުން މަނާވެގެންފިމީހާގެ މުދަލުން ޒަކާތަށް ވާޖިބުވާ މިންވަރުގެ އިތުރަށް ޢުޤޫބާތެއްގެގޮތުން އެއްޗެއް ނެގިދާނެތޯއާމެދު ޢިލްމުވެރިންގެ މެދުގައި އިޚްތިލާފުވެފައިވެއެވެ. މިގޮތުން ދެބަސްފުޅެއް އައިސްފައިވެއެވެ.
ޒަކާތް ނުދިނުމުން މީސްތަކުން ދުރުހެލިކުރެއްވުމުގެގޮތުން، ޚާއްޞަކޮށް ޒަކާތްނުދޭމީހާއަށް އާޚިރަތުގައި ލިބޭނެ ޢުޤޫބާތުގެ ވާހަކަ ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގައި ވާރިދުވެފައިވެއެވެ.
ޒަކާތްދިނުމަކީ ދީނުގެ ފަރުޟުތަކުގެ ތެރެއިންވާ ފަރުޟެކެވެ. އަދި އިސްލާމްދީނުގެ ފަސްރުކުނުގެ ތެރެއިން ތިންވަނަ ރުކުނެވެ.
އިޞްޠިލާޙީގޮތުން ޒަކާތަކީ؛ ކަނޑައެޅިފައިވާ މުދަލަކުން ޝަރުޢީގޮތުން ނެރުން ވާޖިބުވާ މިންވަރެއް ނެރެ، ވަކި ޚާއްޞަ ބަޔަކަށް ނުވަތަ ފަރާތަކާ ޙަވާލުކޮށްގެން ﷲ ތަޢާލާއަށް އަޅުވެތިވުމެވެ.
ދަތްފަދަ ބައެއް މަޞްނޫޢީ ތަކެއްޗަކީ ނެގޭ އެއްޗެއްކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އެކަމަކީ ކޮންމެވެސް ވަރެއްގެ އުނދަގޫކަމެއް ގެނުވާނެ ކަމެކެވެ. އެހެންކަމުން، އެފަދަ އެއްޗެއް އަޅާ މީހަކު، ޠާހިރުވާއިރު، އެ އެއްޗެއް ނެގުމެއް އަދި ޙަރަކާތްކޮށްލުމެއް ނުވެއެވެ.
